Historia
Z Náměšti jako pierwszy pisał się w 1276 roku Všebor, syn Idíka ze Švábenic. Czasem jako budowniczego zamku podaje się również Milíča II lub Viléma, z których ten pierwszy miał tytułować się pochodzeniem z Náměšti już w 1252 roku, a drugi w 1261 roku, jednak zawierający tą informację oryginalny dokument nie zachował się, a dostępna jest jedynie kopia z XIV wieku. W każdym razie potomkowie tego rodu władali Náměšť na Hané do połowy XIV wieku.
W 1365 roku Milíč IV i Alena z Otaslavic z powodu kłopotów finansowych sprzedali zamek margrabiemu morawskiemu Janowi Henrykowi, a ten w 1371 roku oddał Náměšť na Hané w lenno Půcie z Holštejna. Na początku XV wieku lenno dzierżyli szlachcice z Obory, a podczas wojen husyckich zamek przejął Ctibor Tovačovský z Cimburka. Z tego powodu w 1423 roku obległy go wojska biskupa ołomunieckiego Jana Żelaznego, lecz niestety nie wiadomo z jakim skutkiem. Ślady pożaru odnalezione w trakcie badań mogą być związane z okresem wojen czesko – węgierskich w drugiej połowie XV wieku. Jeszcze w tym samym roku Ctibor z Cimburka przysiągł wierność i posłuszeństwo Zygmuntowi Luksemburczykowi, a Náměšť na Hané powróciło w ręce prawowitych właścicieli – Heleny, córki Artleba z Náměšťe i od 1481 jej syna Zbynka z Vrahovic. Prawdopodobnie wówczas wzniesiono tzw. Dolny Zamek, a stara warownia, być może zniszczona w trakcie walk czesko – węgierskich, została ostatecznie opuszczona.
Architektura
Zamek został wzniesiony na wzgórzu, którego stoki po stronie północnej ostro opadały w dolinę rzeki Šumicy. Z pozostałych stron owalne w planie wzniesienie ochraniała półkolista fosa o szerokości od 12 do 20 metrów i głębokości 3,5 metra, która na południowym – zachodzie wyciosana została w skale. W tamtym miejscu przewężenie wykorzystano także do usytuowania bramy wjazdowej. Fosa nie wnikała do północnych stoków wzgórza, lecz była ograniczana ziemnymi wałami. Na zachodzie zakręcała ku stronie południowej i mogła przechodzić w drugi łuk przekopu o skromniejszych nieco rozmiarach. Z pewnością pierwsza fosa poprzedzona była ziemnym wałem, powtarzającym jej obrys.
Ograniczony murami obronnymi o grubości 2 metrów rdzeń zamku miał wymiary 60 x 30 metrów i dodatkowo podzielony był na dwie części murem poprzecznym. Mniejsza część zachodnia zapewne pełniła rolę podzamcza, ale nie była w odróżnieniu od większości tego typu zamków oddzielona fosą od zamku górnego. W narożniku południowo – wschodnim wjazd na górną część zamku chroniła czworoboczna wieża o wymiarach zewnętrznych 7,5 x 7,5 metra z relatywnie małym wnętrzem (2,3 x 2,4 metry). Jej czworoboczna forma była na Morawach dość rzadka, bergfriedy w tym rejonie były najczęściej cylindryczne, chyba że założyć, iż pełniła funkcje mieszkalne. Główny budynek mieszkalny najprawdopodobniej usytuowany był w narożniku północno – zachodnim górnej części zamku. Drugi, mniejszy budynek znajdował się po wschodniej stronie wieży.
Stan obecny
Do czasów współczesnych dochowały się jedynie dolne, fundamentowe partie murów i czworobocznej wieży. Czytelne są również obwarowania ziemne wokół rdzenia zamku. Są one położne na zalesionym i nieco zaniedbanym terenie, blisko centrum miasta.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Morava, t. II, red. Z.Fiala, Praha 1983.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.