Historia
Pierwsza wzmianka zawierająca nazwę Mrač pochodzi z 1318 roku, kiedy to w źródłach pisanych pojawił się Zdislav z Mrača. Jego siedzibą prawdopodobnie było jednak starsze założenie, powstałe około połowy XIII wieku i położone około 100 metrów na wschód od późniejszego zamku, który ufundowano około połowy XIV stulecia, kiedy Mrač przeszedł w posiadanie rodu Benešoviców. Pierwszym właścicielem późniejszej siedziby był Beneš z Lopřetic, w 1410 roku dzierżył ją Oldřich z Mrača, a w 1438 roku zamek posiadał Beneš z Dubé i z Mrača. Jego potomkowie przebywali tu do pierwszej połowy XVI wieku. W 1540 roku Mrač kupił Jaroslav z Šelmberka, który mieszkał na zamku do śmierci w 1597 roku i który dokonał jego renesansowej przebudowy. Podczas wojny trzydziestoletniej zamek i okoliczne dobra zostały opuszczony, spustoszone przez walczące wojska i rozsprzedane licznym wierzycielom. Co prawda na początku XVIII stulecia sytuacja polepszyła się, w okolicy wybudowano nowy barokowy pałacyk, lecz pod koniec tamtego wieku stary zamek przebudowano na spichlerz, a w XIX stuleciu na budynek mieszkalny pracowników kamieniołomu.
Architektura
Pod budowę niewielkiego zamku wybrano skaliste wzniesienie górujące nad pobliskim strumieniem. Cypel wzgórza został odcięty od reszty terenu suchą fosą i ziemnym wałem, który otoczył całe założenie. Mur obronny o wysokości 9 metrów i grubości około 1,7-1,9 metra otoczył teren o kształcie nieregularnego wieloboku, zbliżonego do prostokąta. Bramę wjazdową usytuowano po stronie wschodniej, natomiast budynek mieszkalny na przeciwko niej, w najbezpieczniejszym miejscu dziedzińca.
Dom mieszkalny otrzymał formę pięcioboku o długości 33 metrów i szerokości 10 metrów z uciętym narożnikiem północno – zachodnim. Posiadał trzy kondygnacje z których gospodarcze przyziemie dostępne było bezpośrednio z poziomu dziedzińca przez dwa portale wejściowe. Po drewnianych schodach, ganku i przez kamienny portal wejść można było także na piętro, natomiast wewnętrznymi schodami na drugie piętro i poddasze. Pierwotnie budynek był oświetlany tylko od strony dziedzińca i jednym oknem na drugim piętrze od południa. Piętra służyły celom mieszkalnym i reprezentacyjnym, a wszystkich ich pomieszczenia zwieńczone były płaskimi, drewnianymi stropami. Z poziomu drugiego piętra można było przejść na chodnik obronny w koronie murów.
W okresie późnogotyckim wnętrze budynku przebudowano tworząc w południowej części mieszkalnego drugiego piętra wielką wnękę z wejściem do wykusza o drewnianej konstrukcji. Wewnętrzne elewacje pokryte zostały tynkiem i i pomalowane szarymi liniami imitującymi kwadrowanie.
Stan obecny
Do czasów współczesnych przetrwał zarówno prawie cały obwód murów, jak i budynek mieszkalny. Ten ostatni z powodu przekształceń nowożytnych i wykorzystywania go na cele gospodarcze zatracił nieco pierwotną formę, co widoczne jest zwłaszcza w poprzebijanych, licznych dużych oknach. Na dziedzińcu znajdują się niestety również współczesne przybudówki i niskie zabudowania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 2, Praha 2000.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky 2, Praha 2005.
Strona internetowa hrady.cz, tvrz Mrač.