Historia
Pierwszy kościół w Miličínie został potwierdzony źródłowo w 1283 roku, jednak gotycki kościół Narodzenia Panny Marii zaczęto budować w trzeciej ćwierciowi XIV wieku, a ukończono w latach 1380-1385. Jego fundatorami byli Petr i Jan z Rožmberka, do których w tamtym okresie należała cała osada. W 1644 roku kościół został zniszczony w trakcie wielkiego pożaru. Więźba dachowa zawaliła się i przebiła sklepienie nawy, które nie zostało już odrestaurowane w stylu gotyckim. Świątynię odbudowano po paru latach dzięki ówczesnemu właścicielowi Miličína, hrabiemu Franciszkowi Euzebiuszowi z Pöting. W XVIII wieku hrabia Khuenbburg nakazał kościół przebudować w stylu barokowym: przekształcono i częściowo zamurowano okna, podwyższono wieżę, zmieniono układ wnętrza na jednonawowy i pokryto go freskami praskiego malarza Josefa Spietzera. W okresie tym dobudowano także od zachodu barokową kruchtę. Kolejne znaczne remonty miały miejsce w 1896 roku i w latach 70-tych XX wieku.
Architektura
Kościół został wzniesiony jako halowa budowla dwunawowa z wielobocznie zamkniętym prezbiterium po stronie wschodniej, tylko niewiele węższym niż prostokątny korpus. Do prezbiterium przystawiono od południa czworoboczną wieżę z niewielkim wybrzuszeniem mieszczącym klatkę schodową, a od północy krótszą i niższą kaplicę (częściowo złożoną z murów starszego kościoła). Od zachodu kościół wieńczyła prosta fasada. Całość budowli, poza wieżą, została wzmocniona licznymi, sięgającymi gzymsu kapnikowego przyporami.
Wejście do korpusu prowadziło od zachodu, poprzez ostrołuczny, profilowany osadzony na cokole portal, z archiwoltą wypełnioną zewnętrzną i wewnętrzną dekoracją maswerkową. Wnętrze nawy i prezbiterium oświetlały średniej wielkości, zapewne ostrołucznie zamknięte, wysokie i stosunkowo wąskie okna. Z przestrzeni podwieżowej na pierwsze piętro prowadziła spiralna klatka schodowa, wyżej najpewniej funkcjonowały jedynie drabiny.
Prezbiterium kościoła podzielono na dwa przęsła prostokątne i wieloboczne zamknięcie. Żebra sklepienia opuszczono na małe głowice smukłych służek, poprowadzonych aż do posadzki i przecinających profilowany podokienny gzyms. Podobny profil miały żebra i służki w korpusie nawowym, podtrzymujące sklepienia krzyżowe oraz trójpodporowe. W kaplicy żebra opuszczono na maswerkowe konsole.
Stan obecny
Kościół zachował częściowo pierwotny układ i mury, ale przekształcenie wielu detali architektonicznych wpłynęło na częściowe zatarcie jego gotyckiego charakteru. Zmieniony został kształt okien, podwyższono i przykryto nowożytnym hełmem wieżę, zachodnią elewację zastawiono obszerną barokową kruchtą, a wnętrze korpusu nawowego pozbawiono podziału na nawy i całkowicie zbarokizowano. Spośród zachowanych średniowiecznych detali najefektowniejszy jest portal zachodni. Wewnątrz prezbiterium i kaplicy przetrwały gotyckie sklepienia wraz z systemem ich podtrzymywania i podokiennym gzymsem. Widoczne jest także sklepienie przestrzeni podwieżowej oraz dwa portale przy klatce schodowej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. II, Praha 1978.