Historia
Zamek został wzniesiony z inicjatywy margrabiego morawskiego Jana Henryka Luksemburskiego, w niedługim czasie po 1356 roku, kiedy to kupił od Jana z Bechyně starszą warownię w Malenovicach o której praktycznie nic nie wiadomo. Prace nad budową zamku prawdopodobnie kontynuował następca Jana, margrabia Jošt (Jodok), powiększając pod koniec XIV wieku rdzeń zamku o tzw. dolną (zewnętrzną) część.
Od 1405 roku zamek był oddany w zastaw, wpierw Heraltowi z Kunštátu, a po roku Hynkowi z Šonvaldu, który zginął w 1420 roku w bitwie pod Wyszehradem. W wyniku tego dwa lata później Malenovice przeszły na ród Lichtenburków, stojących po stronie katolickiej w trakcie wojen husyckich. Około 1427 roku zamek zdobył odział Sierotek (odłam radykalnego skrzydła husytów) i osiadł na nim Smil z Moravan, pustoszący przez kolejne 10 lat okoliczne majątki katolików. Po wielkiej klęsce radykalnego skrzydła husytów w bitwie pod Lipanami w 1434 roku Malenovice powróciły w pełnoprawne ręce panów z Lichtenburka.
Od 1484 roku właścicielem zamku był Vilém Tetour z Tetova, który uczynił z Malenovic rodowe gniazdo i rozbudował zamek. Jego potomkowie posiadali warownię do 1570 roku, wprowadzając w XVI stuleciu renesansowe modernizacje. Ich zakończenie datuje się na lata 1541 – 1547. W latach 1573 – 1623 Malenovice były własnością Bítovškich ze Slavíkovic. Następnie po dość długich sporach majątkowych zamek kupił hrabia František Karel Lichtenštejn-Kastelkorn, który do 1747 roku przekształcił Malenovice w barokową rezydencję. Jej ostatnimi prywatnymi właścicielami przed nacjonalizacją w 1946 roku była rodzina Šternberków.
Architektura
Zamek zbudowano na skalistym wzniesieniu, ograniczonym od południa bardzo stromymi, nieprzystępnymi skarpami. Stoki były wysokie także od zachodu, gdzie opadały do wąskiej doliny strumienia Baláš, natomiast łagodniejsze od północy, gdzie obniżały się ku dolinie zalewowej rzeki Dřevnicy, i wschodu, gdzie po parudziesięciu metrach teren zaczynał się wznosić ku szczytowi wysokiego wzgórza. Od bardziej dostępnej strony wschodniej postanowiono zabezpieczyć się usypaniem dwóch ziemnych wałów i przekopaniem między nimi dwóch rowów. Wały ochraniały również położone na północy prostokątne w planie podzamcze.
Zamek otrzymał kształt zbliżony do owalu o wymiarach 55 x 30 metrów, wyznaczony przez mury obronne o grubości 2 metrów, poprowadzone wzdłuż krawędzi zbocza. Rdzeń zamku składał się z wewnętrznej części o wymiarach 35 x 25 metrów po stronie wschodniej, na dziedzińcu której, przy najbezpieczniejszej południowej kurtynie muru wzniesiono dwuprzestrzenny budynek mieszkalny. Być może miał on formę czworobocznej wieży. Na zachód od niego, na tej samej linii usytuowano drugi budynek, będący zapewne niższym domem mieszkalnym. W jego elewacji od strony dziedzińca znajdowały się trzy niewielkie ostrołukowe okna o silnym rozglifieniu. Od zachodu i częściowo północy rozplanowano część zewnętrzną rdzenia zamku, datowaną na drugą połowę XIV wieku. W XV wieku wzmocniono ją czworoboczną wieżą bramną i powiększono dwoma budynkami dostawionymi do wewnętrznych ścian muru obronnego: na południowym – zachodzie i zachodzie. Prawdopodobnie w tym okresie w górnej części zamku dobudowano dwa skrzydła północne, usytuowane w niewielkiej odległości od siebie, znacznie pomniejszając i tak niewielki dziedziniec.
Pod koniec XV wieku wzniesiono czworoboczną wieżę bramną, usytuowaną tuż przed fosą i mostem prowadzącym na zamek górny. Rozbudowa z pierwszej połowy XVI wieku doprowadziła do zabudowania całej północnej przestrzeni zewnętrznej części rdzenia zamku oraz połączenia murowanym mostem głównej wieży bramnej z rozrośniętą zabudową podzamcza. Podwyższono również budynki w zachodniej części zamku.
Stan obecny
Zamek zachował się do dnia dzisiejszego w całości, lecz niestety w formie uzyskanej w trakcie renesansowych i barokowych przekształceń. Spowodowały one ujednolicenie bryły zamku i zatarcie jego obronnego charakteru, między innymi poprzez podwyższenie budynków mieszkalnych i przeprucie nowożytnych okien. Rezydencja jest otwarta odpłatnie dla turystów od kwietnia do października.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí. Dodatky, Praha 2007.
Vrla R., Stavebně historický průzkum půdních prostor východní části jádra hradu Malenovice, „Průzkumy památek VIII”, 1/2001.