Historia
Kościół św. Małgorzaty zbudowany został w drugiej ćwierci XIV wieku, a po raz pierwszy pojawił się w źródłach pisanych w 1352 roku, w spisie papieskiej dziesięciny (opłata z niego była niewielka i wynosiła jedynie 6 groszy, dla porównania pobliski kościół św. Jerzego z Řečic dostarczał 18 groszy). Patronat nad nim sprawowany był wówczas przez właścicieli lokalnych, niedużych dóbr rycerskich. W 1355 roku wzmiankowana była niejaka pani Dobroslava, wdowa po Načku z Lúkégo, a w 1371 roku jako właścicielkę podano Vratnę, wdowę po Načku z Lúkova, wraz z synami Mikulášem, Načkiem i Lvem. W 1380 roku jako patron pojawił się Mikuláš z Lúkégo, zaś w 1396 Naček z Lúkégo. Podobne imiona przewijały się jeszcze przez pierwszą połowę XV wieku, głównie w związku z darami dla kościoła.
Po upadku antyhabsburskiego powstania w pierwszej połowie XVII wieku kościół w Loukovie (a także pobliskie kościoły w Dolní Město i Řečicach) przestał być siedzibą parafii i wraz z kościołem w Lipnicach stał się świątynią filialną należącą do parafii Světlá nad Sázavou. Po odnowieniu parafii w Lipnicy w 1694 roku zaczął podlegać temu ostatniemu.
W drugiej połowie XVII wieku do kościoła dobudowana została wieża, do której w 1739 roku dokupiono nowy dzwon. Budowla była remontowana w XIX wieku, podczas II wojny światowej w latach 1941–1944 (odkryto wówczas średniowieczne ścienne polichromie) i ponownie w 2009 roku.
Architektura
Kościół pierwotnie składał się z czworobocznej, prawie kwadratowej w planie nawy (9 x 8,8 metra wewnątrz) oraz węższego i niższego prezbiterium (7,3 x 5,5 metra wewnątrz) o trójbocznym zamknięciu po stronie wschodniej. Na styku obu tych elementów, po stronie północnej usytuowano zakrystię (3,1 x 3,9 metra). Jako iż w prezbiterium założono kamienne sklepienia, jego ściany musiały zostać od zewnątrz opięte przyporami, natomiast elewacje murów nawy, które podpierały wewnątrz jedynie płaski, drewniany strop, pozostały od zewnątrz gładkie. Zarówno nawę jak i prezbiterium przykryto bardzo wysokimi i stromymi dachami dwuspadowymi, wielopołaciowym nad wschodnim zamknięciem.
Pierwotnie wejście do kościoła prowadziło od południa, poprzez portal umieszczony w nawie. Gotycki, profilowany portal wiódł także od zachodu, poniżej trójkątnego, wysokiego szczytu. Prezbiterium i zakrystia komunikowała się natomiast za pomocą portalu dwuramiennego (siodłowego) o sfazowanych ościeżach. Nawę i prezbiterium połączyła ostrołuczna, także sfazowana arkada o szerokości 3,2 metra.
Wewnątrz prezbiterium zwieńczono w dwóch przęsłach sklepieniem krzyżowo – żebrowym, przy czym przęsło wschodnie otrzymało dwa dodatkowe żebra skierowane ku wschodowi (sklepienie sześciodzielne). Wszystkie one zostały zakończone na wysokości nieco ponad parapetami okien przy wykorzystaniu małych, ledwo zarysowanych wsporników. Duże konsole uformowane w ludzkie twarze o stylistyce ludowej zastosowano natomiast na zewnątrz kościoła, w narożnikach nawy pod dachem. Pierwotnie ściany nawy i prezbiterium pokryte były wewnątrz polichromiami.
Stan obecny
Obecny wygląd bryły kościoła zaburzony jest względem średniowiecznego pierwowzoru za sprawą dostawionej od zachodu nowożytnej wieży z wysokim barokowym hełmem. Niestety w podobnej stylistyce przekształcone zostały tez okna nawy, przez co od strony zewnętrznej pierwotne cechy stylistyczne posiada głównie zakrystia i prezbiterium, w oknach którego przetrwały kunsztowne maswerki. Gotycki portal ukryty jest w przyziemu wieży, w zachodniej ścianie nawy, nie jest natomiast widoczny pierwotny portal południowy. Wewnątrz zachowało się sklepienie prezbiterium, portal zakrystii, arkada tęczy, armaria w ścianie północnej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fišera Z., Opevněné kostely: v Čechách, na Moravě a ve Slezsku, t. 2, Praha 2015.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Soukup J., Valchár J., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Ledečském. Edice nedokončeného rukopisu. Soupis 54 (Ledeč), Praha 2010.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. II, Praha 1978.