Lopata – zamek

Historia

   Pierwszym poświadczonym źródłowo właścicielem zamku był w 1377 roku Heřman z Litic, zapewne członek rozrośniętego rodu Drslaviców. W 1397 roku Lopata została oblężona przez królewskiego hejtmana Prokopa, a po zajęciu włączona w obręb majątku monarchy. W 1401 roku Wacław IV, w podziękowaniu za pomoc i obronę ziem przed Ruprechtem z Palatynatu, podarował zamek Maršíkovi z Hrádku, burgrabiemu z Domažlic. Nowy właściciel żył i mieszkał w Lopacie co najmniej do 1424 roku, a wraz z synami Janem i Habartem wojował z husytami. Po śmierci ojca zamek przejął na krótko starszy z braci Jan, a następnie Habart. Ten nie tylko kontynuował walkę z husytami, ale także wraz z pomocnikami nękał i grabił okoliczne ziemie. Był on na tyle uciążliwy, iż w 1432 roku husyccy dowódcy: Přibík z Klenova, Jan Zmrzlík ze Svojšína, Svojše z Zahrádky, Jan Řitka z Bezdězic oraz zbrojni z husyckich miast: Horažďovic, Sušic, Klatova i Domažlic wyprawili się na Lopate i oblegli zamek. Pomimo posiadania broni ogniowej oblężenie przeciągało się do lutego 1433 roku, kiedy to nocą obrońcy podjęli próbę wyrwania się z oblężenia. Prawie 40 z nich zostało schwytanych, ale Habart z Hrádku zdołał uciec. Zamek natomiast został doszczętnie zburzony.

Architektura

   Zamek został zbudowany na planie nieregularnego rombu z ostrymi narożnikami na linii północ – południe. Część północna położona była wyżej, gdyż usytuowano ją na skalnym wzniesieniu o kształcie zbliżonym do trójkąta. Stanowiła ona zamek górny składający się z obwodu murów, budynku mieszkalnego i dwóch wież. W najwyższym narożniku północnym usytuowano wieżę cylindryczną o średnicy 10 metrów i grubości murów około 2,8 metra, połączoną z murami obronnymi. W narożniku wschodnim wzniesiono nieco mniejszą wieżę czworoboczną, flankującą znajdujący się zaraz obok niej (po zachodniej stronie) wjazd na dziedziniec, zabezpieczony dodatkowo krótkim przedbramiem i zewnętrznym murem wąskiego parchamu. Dostęp do bramy zapewniał drewniany most przerzucony ponad poprzeczną fosą wykutą w skale. Budynek mieszkalny znalazł się po południowo – zachodniej stronie, a przed nim w skalnym podłożu dziedzińca wykuto zbiornik na wodę deszczową. Pozostałości drugiego budynku mieszkalnego można zobaczyć na dziedzińcu po przeciwnej stronie, między dwiema wieżami.
   Usytuowane na południu podzamcze prawdopodobnie otoczono jedynie ziemnym wałem i drewnianą palisadą, jednak wzmocnieniem jego obronności była murowana, czworoboczna wieża wzniesiona na skalnym występie po stronie wschodniej. Jej podstawą był kwadrat o boku około 6 metrów długości. Dostępna tylko z drabiny, strzegła pierwszej bramy zamkowej i drogi na podzamcze po stronie wschodniej. Kolejna wieża prawdopodobnie zabezpieczała południowy narożnik podzamcza. Zabudowa wewnętrzna była tylko drewniana, zapewne o funkcji gospodarczej (stajnie, kuźnia, chlewy itp) przystawiona do wschodniej ściany obwarowań. W jej pobliżu zlokalizowano dół, będący być może pierwotnie studnią lub zbiornikiem na wodę, niezbędnym do ekonomicznego funkcjonowania podzamcza. Wjazd do zamku górnego, który był około 10 metrów wyżej, zapewniał wolnostojący skalny wierzchołek o wysokości około 7 metrów (być może zwieńczony jakąś formą wieży bramnej), połączony mostem z wewnętrzną bramą zamkową. Wstęp do niego możliwy był jedynie po drabinie lub drewnianych schodach. Nie było innego sposobu na dostanie się na zabezpieczony wysokimi, skalnymi skarpami zamek górny. Warto także zauważyć, iż na północno – zachodniej stronie zamku znajdował się staw, do którego wiodła z podzamcza ścieżka,  prawdopodobnie używana do pojenia bydła.

Stan obecny

   Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Widoczne są jedynie niewielkie jego relikty w postaci pozostałości cylindrycznej wieży, murów i jednego z portali na zamku górnym. Pierwotne założenie pozwalają sobie wyobrazić skalne formacje, charakterystyczny element dawnego zamku. Wstęp na jego teren jest wolny.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.

Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.