Historia
Za fundatora zamku często uznawało się królewskiego urzędnika Vitla ze Staňkova, świadkującego na dokumentach w czasach króla Wacława I w drugim dziesięcioleciu XIII wieku i na początku drugiej połowy tamtego stulecia. Swą główną siedzibę miał on jednak w Staňkovie w pobliżu kościoła św. Jakuba i nic nie wskazuje by był związany z budową nowego zamku. Zmarł w 1282 roku, prawdopodobnie bezdzietnie.
Wyniki badań archeologicznych wskazują na budowę zamku Lacembok około połowy XIV stulecia, za rządów króla i cesarza Karola IV. Jego fundatorami mogli być członkowie rodu z Lukavice. Jeden z nich, niejaki rycerz Vojslav w 1366 roku nazwany był przydomkiem „z Krchleb”, wsi leżącej najbliżej zamku. Przyjmuje się, iż mieszkał on już w nowej siedzibie, podobnie jak i jego rodzice Bohuchval i Mabka. W 1373 roku pojawiła się pierwsza pisemna wzmianka o zamku, nazwanym wówczas Hrádek i należącym do Bohuchvala, syna Vojslava, który miał płacić ze swych okolicznych dóbr dziesięć i pół grzywny srebra daniny. Bohuchval przed swą śmiercią przed 1407 rokiem był jednym z najbogatszych szlachciców w regionie, duże majątki posiadali także jego synowie, znacznie rozmnożeni w pierwszej połowie XV stulecia.
Informacja z 1521 roku, przekazana w trakcie dzielenia rodowego majątku, wskazuje, iż zamek wówczas był już od dłuższego czasu opuszczony, podobnie jak leżąca przy nim wieś Krchleby. Według badań archeologicznych został zniszczony przez pożar w pierwszej połowie XV wieku. Zniszczenie nastąpić mogło w 1422 lub 1431 roku podczas oblężenia Horšovskiego Týnu przez husytów, ale mógł też zamek zostać opuszczony nieco wcześniej, gdyż synowie Bohuchvala na początku XV wieku siedzieli już na zamku w Bezděkovie i Lštění.
Architektura
Zamek wzniesiono na szczycie skalistego wzgórza, oddzielonego suchą fosą i ziemnym wałem od usytuowanego na południu podzamcza. Obronność zamku wzmacniały dwa stawy: Górny i Dolny, przylegające do zamku od strony zachodniej. Podzamcze było otoczone murem obwodowym o grubości 1,2 metra, przekopem i ziemnym wałem. Nie znaleziono na nim śladów murowanej zabudowy. Prawdopodobnie cała została wzniesiona z materiałów nietrwałych. Obwarowania podzamcza wzniesiono z kamienia, lecz nie spajanego zaprawą.
Po stronie północnej zamku jego obronność wzmacniały wysunięte w przedpole obwarowania, ulokowane na wyrównanej skalnej platformie. Od zachodu i północnego – zachodu platformę zabezpieczał niewielki przekop, same obwarowania rekonstruuje się natomiast jako czworoboczną budowlę wieżową, prawdopodobnie kamienną w dolnych partiach i o drewnianych górnych kondygnacjach. Jej zadaniem była osłona zamku górnego oraz głównego przekopu wyciosanego w skale wokół zamku górnego, szerokiego na około 20 metrów i głębokiego na 9,5 metra. Na wschodzie przekop ten poprzedzony był jeszcze dwoma ziemnymi wałami, zapewne pierwotnie zwieńczonymi palisadą lub częstokołem.
Brama na teren zamku zapewne usytuowana była po stronie wschodniej i prowadziła przez niżej położone południowe międzymurze, przed osiągnięciem wjazdu na wyżej ulokowany główny dziedziniec. Co ciekawe w takim wypadku podzamcze i zamek górny nie byłyby ze sobą bezpośrednio połączone, a wjazd na przygródek możliwy byłby poprzez niezbyt szeroką groblę po skręcie w lewo (na południe). Sam parcham zamku górnego (międzymurze) był bardzo szeroki i równy, mogły więc na nim znajdować się jakieś zabudowania, choć nie przetrwały po nich żadne materialne relikty. Ponieważ zamek posadowiony był na skale, nie miał własnej studni, a w zachodniej części międzymurza utworzono zbiornik na wodę o wymiarach 1,5×2 metry, głęboki na 3,5 metra, do którego woda spływała ze strzechy budynku mieszkalnego. Na stoku wzgórza pod zbiornikiem w skale wyciosano długi na 2 metry korytarz połączony otworem (40×40 cm) z dnem zbiornika. Prawdopodobnie otwór ten po wyjęciu blokady umożliwiał osuszenie zbiornika na wypadek skażenia wody, a korytarz dał początek tradycji, że z zamku prowadziło podziemne przejście do twierdzy Hlohov, odległej o niecałe 4 kilometry.
Ciężko zrekonstruować pierwotną zabudowę rdzenia zamku, położonego około 3 metry powyżej parchamu. Przyjmuje się, iż składała się ona z głównego domu mieszkalnego, prawdopodobnie o wieżowym charakterze i o wymiarach 10,5 x 15,5 metra (donżon) oraz mniejszej wieży przy jego południowo-zachodnim narożniku, która najwidoczniej chroniła bramę wjazdową (w tamtym miejscu odkryto fragment muru o 3 metrowej grubości i zaokrąglonym narożniku). Na wyższych poziomach wieży mógł znajdować się pomost łączący obie budowle. Po zachodniej stronie dziedzińca stał mniejszy, prostokątny w planie budynek o mieszanej kamienno – drewnianej lub szachulcowej konstrukcji. Był on ogrzewany piecem kaflowym (podobnie jak donżon), a w przyziemiu posiadał krótką szyję wyciosaną w skale, która prowadziła do wspomnianego powyżej zbiornika na wodę w parchamie. Całość otaczał mur obronny o grubości około 1,7 metra i zaokrąglonych narożach.
Stan obecny
Z zamku zachowały się jedynie niewielkie kamienne relikty, na teren których wstęp jest wolny. Lepiej widoczne są dawne obwarowania ziemne oraz elementy wyciosane w skale, w tym między innymi zbiornik na wodę deszczową. Prowadzi do nich żółta trasa turystyczna ze wsi Krchleby.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky, Praha 2002.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Novobilský M., Rožmberský P., Hrádek Lacembok a tvrz Hlohová, Plzeň 2004.