Kumburk – zamek

Historia

   Pierwszym znanym właścicielem zamku, zwanego pierwotnie Goldenburg, był w 1325 roku Markvart, jeden z czterech synów Beneša ze Stráže (z rodu Vartmberków) i Anežki z Ronova. W 1406 roku Jan Vartemberk sprzedał zamek Janowi Krušinovi z Lichtemburka. Jego syn, Hynek aż do śmierci w 1454 roku był wybitną postacią okresu wojen husyckich. Początkowo walczył z cesarzem Zygmuntem, ale później przeszedł na jego stronę. Za jego rządów Kumburk został wzmocniony trzecim obwodem fortyfikacji. Dziedzicem Hynka został jego syn, Vilém, a od 1486 roku wnuk Haiman.
   W XVI wieku, po Lichtemburkach, kolejni właściciele zmieniali się dość często: Jan Žehušický z Nestajova od 1500 roku, Bartoloměj Minsterberský od 1513 roku, Berkovie z Dube od 1517 i Trčkovie z Lípy od 1529 roku. Ci ostatni nie mieszkali już na zamku, gdyż mieli wiele innych wygodniejszych rezydencji. Ostatni z rodu, Jan Rudolf Trčka z Lípy sprzedał zamek w 1607 roku Zygmuntowi Smiřickiemu ze Smiřic. Kumburk zaczął wówczas być wykorzystywany jako więzienie. Podobno przetrzymywana była tu przez jedenaście lat córka Zygmunta, Eliška Kateřina, z powodu swego związku z poddanym, kowalem Jiříkiem Vágnerem. W 1621 roku Habsburgowie skonfiskowali zamek z powodu udziału Smiřickich w powstaniu. Niestety po zakończeniu wojny trzydziestoletniej, w trakcie której wiele zamków stało się ostoją dla wojsk wroga, zdecydowano, że Kumburk zostanie ze względów strategicznych zburzony. Rozbiórkę przeprowadzono około 1658 roku.

Architektura

   W przeciwieństwie do większości zamków z XIV wieku, które wznoszono już bliżej osad na bardziej przystępnych terenach, Kumburk został zbudowany na wysokiej górze dominującej nad okolicznymi ziemiami. Kształt wzniesienia wpłynął w decydujący sposób na formę zamku, otoczonego z każdej strony stromymi skarpami. Jego poszczególne strefy obrony zostały skupione koncentrycznie wokół górnego rdzenia i wymusiły poprowadzenie drogi dojazdowej spiralami z dołu pod górę. Nie mógł tu być zastosowany popularny sposób odcięcia  cypla wzgórza poprzecznym przekopem, lecz wysokie mury i fosa musiały otaczać całe, w przybliżeniu koliste założenie.
   Pierwsza brama znajdowała się po stronie zachodniej w najniżej położonym (powstałym najpóźniej, w drugiej połowie XV wieku) obwodzie murów, który został wzmocniony sześcioma półcylindrycznymi, nierównomiernie rozmieszczonymi basztami. Za bramą usytuowano trójprzestrzenny, podłużny budynek, dostawiony do wewnętrznej ściany muru obronnego. Kilka metrów dalej znajdowała się druga brama, będąca zwykłym portalem w poprzecznej ścianie drugiego obwodu murów. Zabezpieczała ją po lewej stronie, usytuowana wysoko na skale, smukła, okrągła wieża. Brak fosy rekompensował chodnik obrońców, umieszczony na koronie muru, który górował i ciągnął się ponad całą długością drogi wjazdowej, zabezpieczonej następnie przez kolejną – trzecią i czwartą bramę. Po przebyciu czwartej bramy osiągało się większą, otwartą przestrzeń po stronie zachodniej zamku. Usytuowany tam był budynek, zapewne o gospodarczym lub pomocniczym przeznaczeniu. Jeden z jego końców zapewne miał formę czworobocznej wieży, natomiast od północnego – zachodu jego narożnik sąsiadował z trójboczną wieżą, otwartą od strony wewnętrznej.
   Rdzeń zamku, położony w najwyższym miejscu, miał formę owalnego obwodu murów z dwoma prostokątnymi budynkami umieszczonymi naprzeciwko siebie. Wjazd w obręb górnego dziedzińca chroniony był przez główną, czworoboczną wieżę mieszkalną, dostawioną do budynku północnego. Zbudowano ją z dużych, piaskowcowych bloków, w odróżnieniu od pozostałych murów, wzniesionych z nieobrobionych, mniejszych kamieni. Budynek północny, prawdopodobnie główny pałac, posiadał kamienne schody prowadzące do sklepionej kolebkowo piwnicy. Od północy jego ściana wzmocniona była trzema przyporami, dostawionymi w związku z niestabilnością podłoża i groźbą zawalenia. Piwnicę posiadała także wieża główna, która na poziomie piętra połączona była portalem z pałacem. Przystawienie wieży głównej do pałacu było jedną z cech charakterystycznych
Kumburka, formą która rozwinęła się powszechniej w innych zamkach w XV wieku.

Stan obecny

   Celowe wyburzanie zamku jakie przeprowadzono w XVII stuleciu, przeprowadzono niestety na tyle dokładnie, iż do dzisiaj przetrwała jedynie dolna część czworobocznej wieży głównej i ruiny wieży cylindrycznej ze środkowego obwodu obwarowań. Pozostałe fragmenty to niewielkie relikty murów i zasypane piwnice. Wstęp na teren ruin jest wolny. W ostatnim czasie przeprowadzono prace porządkowe, wycięto roślinność, zabezpieczono mury i utworzono platformę widokową.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.

Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Východní Čechy, t. VI, red. Z.Fiala, Praha 1989.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.