Historia
Wieś Kovalov w 1307 roku stała się częścią majątku klasztoru w Dolních Kounicích. Badania archeologiczne udowodniły kilka etapów osadnictwa na terenie zamku od XIII do XIV wieku włącznie. W połowie XIII stulecia (w 1252 roku) z Kovalova pisał się Bohuš, brat Matéja z Kovalova i Jana z Višňoveho, dworzanina Przemysła Ottokara II. W 1253 roku Kovalov prawdopodobnie został zniszczony przez najazd Kumanów, po którym został odbudowany przez Matéja z Kovalova. Nowa budowla (druga faza) przetrwała 25 lat, aż ród założycieli wymarł. Kolejną odbudowę przeprowadził Jan z Meziřiči (trzecia faza) prawdopodobnie między 1307 a 1314 rokiem. Kres funkcjonowanie gródka, podobnie jak wioski, którą w 1493 roku opisywano jako wyludnioną, prawdopodobnie nastąpił w okresie wojen husyckich w 1425 roku.
Architektura
Niewielki zameczek wzniesiony został na kolistym spłaszczeniu niedużego wzniesienia o średnicy około 25 metrów. Kopiec miał strome stoki, dochodzące nawet do 55° i otoczony był podwójnym obwodem fosy oraz ziemnym wałem. Zewnętrzny przekop miał 5 metra szerokości, natomiast wał ziemny 4 metry szerokości, co pozwalało umieścić na nim drogę wjazdową do rdzenia zamku, otaczającą prawie cały kopiec od grobli wjazdowej do mostu ponad wewnętrzną fosą, która miała 7,5 metrów szerokości. Koronę wzniesienia zapewne otaczał drewniany parkan lub częstokół. W północno – zachodniej części wewnętrznego dziedzińca wzniesiono czworoboczny budynek, być może o wieżowym charakterze o wymiarach 6,5 x 6 metrów. Jego konstrukcja nie jest znana, zapewne była mieszana drewniano-szkieletowa z kamienną podmurówką. Oprócz niego na majdanie znajdowały się dwa mniejsze budynki, zapewne o przeznaczeniu gospodarczym. Można by w nich upatrywać stajnie i dom służby. W jednym z nich odkryto ślady pieca kopułowego do wypieku chleba. Na południowy wschód od kopca niewielkie spłaszczenie terenu pomiędzy rowami pozwala doszukiwać się małego przygródka o charakterze gospodarczym. Całość tworzyła zapewne typową budowlę średniozamożnego rycerstwa w formie motte, powszechną jeszcze w XIII wieku.
W drugim etapie funkcjonowania gródka, po 1253 roku, wzniesiono w jego centrum piętrowy budynek o wymiarach 10,5 x 7,3 metry i podobnej konstrukcji. Prawdopodobnie był on konstrukcji szachulcowej, lecz w odróżnieniu od wcześniejszego był już kryty dachówką, a wewnątrz posadzki miał wyłożone ceramicznymi płytkami, zdobionymi liliami heraldycznymi. Odkryto w nim także liczne fragmenty kafli piecowych. Zaplecze gospodarcze gródka znajdowało się w rozwijającej się w jego sąsiedztwie osadzie.
W trzeciej fazie zbudowano nową wieżę o wymiarach podstawy 6,8 x 8,4 metry, postawioną na kamiennym cokole, ze ścianami wzniesionymi z kamienia i cegieł. Usytuowano ją na terenie dawnego przygródka po stronie wschodniej, zapewne z powodu zużycia szczytu kopca i obawy przed ustawieniem tam cięższej konstrukcji. W jej sąsiedztwie, w południowo – zachodniej części przygródka stał kolejny, mniejszy budynek w którym odkryto relikty kamiennego pieca. Na głównym majdanie znalazły się jedynie trzy lub cztery drewniane chaty. Pośród nich centralną pozycję zajmował zrębowy dom o wymiarach 8 x 3,5 metra.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Obecnie w Kovalovie zobaczyć można jedynie ziemny kopiec o wysokości 6 – 7 metrów i pozostałości dawnej fosy. Wstęp na jego teren jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.