Historia
Zamek prawdopodobnie został wzniesiony na początku XIV wieku, gdyż pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1318 roku, kiedy to jego właścicielem był Ojíř z Košumberka. Po jego śmierci zamek w wyniku sporu o dziedziczenie, przemocą zajął Bohunek z Popovce, który wygnał wdowę i dzieci, jednak na polecenie króla Jana Luksemburczyka musiał Košumberk oddać. Miało to miejsce między 1318 a 1346 rokiem, nie wiadomo także kiedy dokładnie zamek przeszedł ponownie w ręce rodu z Popovce. Dopiero wzmianka z 1372 roku informuje, iż Diviš z Popovce sprzedał Košumberk Divišovi, Ješkovi, Mstislavovi i Slavatovi z Chlumu.
Panowie z Chlumu uczynili sobie Košumberk swym rodowym gniazdem i zaczęli się pisać „z Košumberka”. Kolejni potomkowie tego rodu trzymali zamek przez cały XV wiek, najwyraźniej szczęśliwie unikając zniszczeń z okresu wojen husyckich, czy późniejszych konfliktów czesko – węgierskich. W okresie późnogotyckim dokonali przebudowy zamku. W 1547 roku Diviš Slavata z Chlumu (pierwszy który używał nazwiska Slavata) aktywnie uczestniczył w buncie przeciw Habsburgom. Z tego powodu jego majątek w postaci dwóch miast i 22 wsi oraz zamku Košumberk został skonfiskowany. Szczęśliwie dla niego cesarz Maksymilian II wybaczył mu później i przywrócił do łask. Diviš mógł dzięki temu w drugiej połowie XVI stulecia przeprowadzić gruntowną przebudowę zamku w stylu renesansowym. Na prace te wpływ zapewne miał wielki pożar zamku w 1573 roku, spowodowany uderzeniem pioruna.
Śmierć Marii Maksymiliana Slavaty w 1690 roku zakończyła panowanie rodu nad Košumberkiem, który przejęli jezuici z Hradca Králové. Było to decydujące wydarzenie dla historii zamku, gdyż zakonnicy nie byli nim zainteresowani i nie inwestowali nawet w najpilniejsze naprawy. W 1773 budowlę kupił Leopold de Laing, a w 1826 roku Karel Matyáš Thurn-Taxis. Košumberk był już jednak wówczas niezamieszkałą ruiną. W latach 1922-1924 przed dalszą destrukcją uratował je miejscowy nauczyciel i konserwator Jeníček, z inicjatywy którego powołano zespół odpowiedzialny za pierwsze prace ratunkowe.
Architektura
Najstarsza część zamku składała się ze zbudowanego w najwyższej części wzniesienia, w przybliżeniu owalnego obwodu murów obronnych o bardzo dużej grubości (miejscami dochodzącej aż do 4 metrów), wzmocnionego czworoboczną wieżą po stronie południowo – wschodniej. Wieża była prawie w całości wysunięta poza obwód murów, a zabudowę dziedzińca stanowiły budynki przystawione do wewnętrznych ścian murów. Z powodu nachylenia stoków wzgórza mury nie zostały dodatkowo zabezpieczone rowami i ziemnymi wałami. W dalszej fazie rozbudowy, przypadającej jeszcze na XIV wiek, pośrodku dziedzińca, wewnątrz obwodu murów, wzniesiono czworoboczny budynek mieszkalny z zaokrąglonym jednym narożnikiem, być może o wieżowym charakterze.
Podzamcze, ulokowane na północny – wschód, wschód i południowy – wschód od zamku górnego otoczono ziemnymi wałami i suchą fosą. Ze względu na dużą różnicę wysokości między zamkiem górnym a podzamczem, dostęp do tego pierwszego wiódł przez drewniany most, który można było szybko zniszczyć w wypadku zagrożenia i odciąć górną część zamku. Prawdopodobnie pod koniec XV wieku rozbudowane zostało pięcioboczne przedbramię w południowo – wschodniej części podzamcza, a jego obwarowania wzmocniła między innymi narożna czworoboczna baszta. Kolejne dwie cylindryczne znajdowały się w południowej i północno – zachodniej części obwodu podzamcza.
Stan obecny
Znacznie przekształcony w okresie renesansu, zamek przetrwał do chwili obecnej w formie trwałej ruiny. W ostatnim czasie wyremontowano i zadaszono nowożytny północno – wschodni budynek na podzamczu, zachował się również w dobrym stanie renesansowy dom przy bramie wjazdowej na dawne podzamcze i narożna czworoboczna wieża. Istnieje możliwość odpłatnego zwiedzania zamku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Východní Čechy, t. VI, red. Z.Fiala, Praha 1989.