Historia
Na miejscu rotundy św. Marcina pierwotnie miała znajdować się drewniana kaplica ufundowana przez benedyktynów. Według legendy to pierwsze sanktuarium powstało gdy bracia wrócili z Rzymu ze św. Wojciechem, który udał się następnie do Pragi, aby negocjować z księciem Bolesławem II założenie męskiego klasztoru. Gdy po roku wrócił i znalazł swych towarzyszy całych i zdrowych, ku upamiętnieniu szczęśliwego spotkania miał na wzgórzu ułożyć wielki kamień.
W drugiej połowie XII wieku kaplica została przebudowana w kamienną rotundę przez dziekana kapituły wyszehradzkiej. Jej pierwsza przebudowa musiała mieć miejsce w 1264 roku, kiedy po uderzeniu pioruna mur zaczął pękać. W tym czasie zbudowano kamienną wieżę, a po drugiej stronie małą nawę podpierającą rotundę. Odnowioną budowlę konsekrował biskup Jan III z Dražic.
Od 1350 roku rotundę św. Marcina opisywano wraz funkcjonującą w niej parafią, obsadzoną na stałe przez księdza. W okresie wojen husyckich, w 1422 roku kościół został spalony, a parafia przestała funkcjonować. Kolejne zniszczenia prawdopodobnie przyniosła wojna trzydziestoletnia w pierwszej połowie XVII stulecia. Naprawę kościoła przeprowadzono w 1692 roku, a dopiero w 1782 roku cesarz Józef II doprowadził do odnowienia parafii. Niestety pierwotną nawę z XIII wieku w 1851 roku zastąpiono obecną budowlą, przekształcono wówczas również wieżę.
Architektura
Rotunda została wzniesiona na planie koła o średnicy 4,82 metra z dużą apsydą po stronie wschodniej. Grubość jej murów wynosi 1,1 metra. W trakcie przebudowy z 1264 roku dobudowana do niej została czworoboczna wieża i niewielka prostokątna nawa. Wnętrze rotundy na początku XIV wieku pokryto ściennymi polichromiami. Do środka prowadził romański portal, drugi gotycki portal siodłowy prowadził do północnej zakrystii.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Umělecné památky Čech, Moravy a Slezska, red. Poche E., t. I-IV, Praha 1977-1982.
Strona internetowa hrady.cz, kostel sv. Martina.
Strona internetowa kostelecukrizku.cz, Kostel sv. Martina.