Historia
Kościół św. Kunegundy w Kostelcu pod Jihlavą został wzniesiony w pierwszej połowie XIII wieku, na miejscu wcześniejszej, drewnianej świątyni. Około trzeciej ćwierci XIII wieku doszło do pierwszej, gotyckiej przebudowy, w trakcie której wzniesiono nowe prezbiterium i zakrystię. W drugiej połowie XVII wieku założono barokowe sklepienie w nawie oraz zburzono średniowieczną zakrystię, która została zastąpiona przez nową, większą. W 1803 roku przystąpiono do gruntownej przebudowy, mającej na celu powiększenie kościoła dla zwiększającej się ilości parafian. W tym celu zburzono zachodnią fasadę i zbudowano przy niej kwadratowy budynek o barokowej stylistyce. Ostatnia przebudowa miała miejsce w 1898 roku, kiedy to dzwonnica została przeniesiona nad zachodnią fasadę kościoła.
Architektura
Kościół został zbudowany na wzniesieniu, pierwotnie chronionym ziemnym wałem. Oryginalna późnoromańska budowla składała się z prostokątnej nawy o płaskim, drewnianym stropie, zakończonej od wschodu półkolistą apsydą. Portal wejściowy do niewielkiego wnętrza usytuowano po stronie południowej. Otrzymał on formę łączącą przemijający wówczas styl romański i nadchodzący gotyk. Oflankowany został włożonymi w uskoki kolumienkami, osadzonymi na kolistych bazach i czworobocznych cokołach, oraz zwieńczonymi kielichowatymi głowicami z palmetami i impostami. Nad nimi założono profilowaną, ostrołuczną już archiwoltę.
W trzeciej ćwierci XIII wieku usunięto półkolistą apsydę, którą zastąpiło gotyckie, trójbocznie zamknięte prezbiterium, mające zbliżoną szerokość do nawy, ale nieco cieńsze mury, które zostały niesymetrycznie dostawione. Po jego północnej stronie dobudowana została także zakrystia. Prezbiterium pomimo podsklepienia nie zostało opięte przyporami. W jego murach od wschodu i południa umieszczono cztery ostrołucznie zamknięte okna o obustronnych rozglifieniach. Być może powiększono wówczas też okna w nawie, która zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną pozbawiona była otworów od północy (ze względów symbolicznych lub praktycznych).
Wewnątrz kościoła nową część prezbiterialną i starą część nawową prawdopodobnie rozdzieliła arkada tęczy. Nad prezbiterium zastosowano sklepienie sześciodzielne, z klinowymi w przekroju żebrami spiętymi zwornikiem – rozetą i opuszczonymi we wschodnim zamknięciu za pomocą obłych służek aż do posadzki. Wyżej, na piramidalnych wspornikach, podwieszono jedynie dwa żebra zachodnie. W północną ścianę wstawiono ozdobną półkę zwieńczoną łukiem w ośli grzbiet oraz ostrołuczny portal do zakrystii.
Stan obecny
Kościół św. Kunegundy nie uniknął nowożytnych przekształceń. Te najbardziej drastyczne doprowadziły do wyburzenia zachodniej ściany korpusu, arkady tęczy oraz zakrystii. Kolejne spowodowały powiększenie i zmodernizowanie większości okien, a także zamurowanie jednego, w ścianie wschodniej, na osi kościoła. Przetrwał romańsko – gotycki portal południowy, sklepienie wraz ze służkami w części prezbiterialnej oraz gotyckie armaria. W ostatnich latach wnętrze kościoła poddano renowacji.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Moravy a Slezska J/N, red. B.Samek, t. II, Praha 1999.