Historia
Kościół św. Piotra i Pawła w Kojicach został wzniesiony pod koniec XII wieku (1187-1190) i przebudowany już w pierwszej połowie XIII wieku. Po raz pierwszy został udokumentowany w źródłach pisemnych w 1363 roku, kiedy za aprobatą opata sedleckiego klasztoru został wyznaczony miejscowy ksiądz Hynek z Zvířetic. W drugiej połowie XV wieku kościół został ponownie przebudowany. Między innymi przedłużeniu uległa wówczas zakrystia i dostawiono profilowany portal w górnej części empory.
W XVIII stuleciu świątynia została zniekształcona barokowymi modyfikacjami: dodano południową nawę i kruchtę oraz powiększono okna i zamontowano nowy, cebulasty hełm wieży. W 1825 roku we wsi wybuchł groźny pożar, który objął także kościół i stojącą w pobliżu drewnianą dzwonnicę. Częściowe remonty miały miejsce w 1873 roku, ale gruntowną renowację przeprowadzono dopiero w latach 1926-1927. W jej trakcie usunięto barokowe tynki, odsłaniając pierwotny, romański mur, lecz w 1999 roku kościół został ponownie otynkowany.
Architektura
Pierwotny, romański kościół był niewielką, jednonawową budowlą, wzniesioną z piaskowca na planie prostokąta o wymiarach wnętrza 6,6 x 9,1 metra, z półkolistą apsydą od strony wschodniej. W części zachodniej z korpusu kościoła wyrastała niewysoka, czworoboczna wieża. W XV wieku do nawy kościoła przystawiono gotycką zakrystię.
Apsyda z zewnątrz została podzielona przez cztery lizeny i przepruta we wschodniej ścianie romańskim, półkolistym oknem. W północnej ścianie nawy kościół oświetlały dwa romańskie okna z półkolistymi łukami z XIII wieku. Wieża została zaopatrzona w romańskie biforia ze środkowymi kolumienkami. Wejście prawdopodobnie znajdowało się w południowej ścianie nawy, tam też mogło znajdować się jeszcze jedno okno.
Wewnątrz przyziemie i piętro wieży otwarto na nawę trzema arkadami na obu kondygnacjach, z których środkowa dolna otrzymała 2 metry szerokości, boczne 0,9 metra szerokości, a wszystkie 2,3 metra wysokości. Powstała w ten sposób empora zajmowała całą szerokość korpusu, z dwoma masywnymi filarami czworobocznymi o gzymsowych kapitelach w przyziemiu i podobnymi na piętrze. Nawę zwieńczono płaskim, drewnianym stropem, apsydę konchą, zakrystię natomiast sklepieniem krzyżowym bez żeber. Apsydę z nawą połączyła półkolista arkada o szerokości 4,5 metra. Elewacje wewnętrzne w średniowieczu pokryte były figuralnymi i geometrycznymi malowidłami.
Stan obecny
Kościół zachował romańskie mury i częściowo układ, zniekształcony dobudowaniem nawy południowej oraz kruchty zachodniej. Niestety przepadła duża część pierwotnych detali architektonicznych: okna została powiększone, przebito też nowe otwory. W apsydzie i w okolicach łuku tęczowego zachowały się pozostałości romańskich malowideł, uzupełnionych później przez polichromie gotyckie i renesansowe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mádl K., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 1. Politický okres kolínský, Praha 1897.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. II, Praha 1978.