Historia
Zamek Klenová zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku, w pobliżu drogi wiodącej z królewskiego miasta Klatovy, doliną rzeki Úhlavy ku Železnej Rudzie i dalej do Bawarii. Uzupełniał on system granicznych grodów takich jak Pajrek, Komošín, Opálka, Janovice, Bystřice, czy Dolany. Wspomniany został w źródłach pisanych w 1291 roku, kiedy to był własnością Bohuslava (Bohuzlaum de Clenow). Ów Bohuslav był pierwszym z panów z Klenová, którzy należeli do grupy znacznych czeskich rodów. W 1291 roku uhonorowany został przez króla Wacława II możliwością reprezentowania strony czeskiej w sporze z księciem Bawarii, Ludwikiem.
Na początku XV stulecia zamek należał do Přibíka z Klenovej, który na początku husyckiej rewolucji był zwolennikiem buntowników. W 1426 roku brał on udział w podboju miasta Stříbro, zaś w następnym roku skutecznie obronił je przed wojskami krucjaty, dzięki czemu pozostało ono jego własnością do końca wojen husyckich. Přibík wykazał się także w trakcie długotrwałego oblężenia Pilzna z lat 1433-1434, w trakcie którego zmienił stronę konfliktu. Po zawarciu pokoju w 1434 roku, służył wojskową pomocą cesarzowi Zygmuntowi, a swoje wojenne doświadczenia wykorzystał do rozbudowy obwarowań zamku Klenová. Odbyła się ona w kilku kolejnych etapach. Prawdopodobnie wpierw, jeszcze w pierwszej połowie XV wieku, wzniesiono mur parchamu i wieżę studzienną, a w latach 1440-1460 wybudowano nowe budynki mieszkalne z kaplicą. Pod koniec XV wieku, w czasach Jana z Klenová, w zachodniej części zamku wzniesiono budynek burgrabiego.
Po śmierci Přibíka w 1465 roku zamek odziedziczył jego wnuk Jan, który przed 1525 sprzedał Klenová Vilémovi Švihovskému z Rýzmburka. Ten już w 1534 roku przekazał zamek Zdenkowi Lev z Rožmitálu, a w 1553 roku kupił go Jiří Harant z Polžic i Bezdružic. Dokonał on pierwszych renesansowych przekształceń, które dotknęły zwłaszcza budynek burgrabiego. Przed wybuchem wojny trzydziestoletniej majątek i zamek został podzielony między Krzysztofa Haranta i jego brata Adama. Do połączenia obu części doszło dopiero w 1640 roku, kiedy to całość wykupił Jerzy Adam Bořitov z Martinic. W drugiej połowie XVII wieku na terenie podzamcza wzniesiono długi, piętrowy budynek, jednak wkrótce potem w zamek przestano inwestować i jego stan w XVIII wieku pogorszył się. Z czasem niezamieszkany, a jedynie częściowo wykorzystywany jako spichlerz, popadł w ruinę. W 1832 roku podupadłą budowlę kupił hrabia Eduard Stadion-Thannhausen z inicjatywy którego dokonano renowacji części zamku. Przeprowadzono wówczas naprawy starej wieży czworobocznej, którą zwieńczono krenelażem, wieży bramnej oraz długiego budynku z XVII wieku na podzamczu.
Architektura
Zamek wzniesiono na wywyższeniu terenu, które od strony południowej gwałtownie opadało do doliny rzeki Jelenka. Jego najstarszą wczesnogotycką zabudową była wolnostojąca, kwadratowa w planie wieża o boku długości 8,3 metrów, wzniesiona z łamanego kamienia, usytuowana w zachodniej części owalnego rdzenia zamku. Jej przyziemie sklepiono kopułą. Dostęp do niej prowadził z poziomu pierwszego piętra, połączonego pierwotnie poprzez drewniany ganek z koroną sąsiednich murów obronnych. Budynek mieszkalny umieszczono po przeciwnej stronie, przy północno – wschodniej kurtynie. W jego pobliżu znajdowała się druga, mniejsza wieżyczka. Całość owalnego zamku otoczono szerokim przekopem, na południu wyciosanym w skale. Od strony południowo – wschodniej przy warowni rozwinęło się podzamcze.
Rozbudowa z XV wieku doprowadziła do powstania drugiego, zewnętrznego muru obronnego od strony północno-zachodniej, północno-wschodniej i południowo-wschodniej. Górny zamek został podzielony na dwie części: zachodnią i wschodnią. Strona zachodnia posiadała starą wieżę czworoboczną i budynek burgrabiego, prawdopodobnie służący zamkowej załodze. Do niej prowadziła też brama z podzamcza po stronie południowej, umieszczona w czworobocznej wieży bramnej (była połączona na wysokości pierwszego piętra z budynkiem burgrabiego). Dziedziniec wschodniej części otaczały z trzech stron budynki, spośród których wyróżniała się czworoboczna wieża wschodnia, wystające na teren międzymurza (wewnątrz ulokowana była studnia), oraz południowo – wschodnia, poligonalna kaplica, usytuowana na starszej, cylindrycznej wieży. Po stronie południowo – wschodniej znajdował się również podpiwniczony budynek z dużą salą na piętrze i ryzalitem wysuniętym w kierunku międzymurza. Ryzalit ten oświetlany był dwoma małymi bocznymi oknami oraz jednym dużym, prostokątnym z przodu. Jego wnętrze zwieńczono sklepieniem krzyżowo – żebrowym.
W XV wieku obwarowane zostało również podzamacze, które otaczało zamek od północy, wschodu i południowego wschodu. Jego mury i baszty usytuowano za starszym ziemnym wałem, który zapewniał im dodatkową ochronę. Dzięki temu nie umieszczono w nich otworów strzelczych, a gruby na 2 metry mur i baszty w całości wypełniono. Jedynie ich zwieńczenia umożliwiały ulokowanie tam dział czy machin przeciwoblężniczych. Wejście na szczyt wału ulokowano w rampie na prawo od pierwszej, zewnętrznej bramy, co pozwoliło na wygodny transport nie tylko broni, ale także amunicji i innych materiałów potrzebnych do obrony. Obwarowania te są bardzo ciekawym przykładem próby adaptacji do nowych metod walki i upowszechniania broni ogniowej u schyłku średniowiecza.
Stan obecny
Zamek zachował się do dzisiaj w stanie częściowej trwałej ruiny z neogotyckimi elementami wprowadzonymi w trakcie XIX-wiecznych renowacji, które na szczęście nie zakłóciły jego pierwotnego układu. Udostępniony jest dla turystów, na których czeka wewnątrz galeria czeskich dzieł sztuki XIX i XX wieku, wystawy czasowe oraz winiarnia. Ruiny zamku można swobodnie zwiedzać bez przewodnika.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.
Sýkora M., Hrady doby husitské, Most 2013.