Historia
Kościół św. Mikołaja wzniesiono w pierwszej lub na początku drugiej ćwierci XIV wieku, w centrum bogatego regionu, niegdyś wypełnionego licznymi górniczymi osadami. Zapewne z tego wynikała bardzo rozwinięta forma architektoniczna świątyni, zbudowanej w pewnym oddaleniu od centrum Kašperskéj Hory. Do XVI wieku pełniła ona funkcję parafialną. W 1659 roku przebudowano górne kondygnacje kościelnej wieży, uszkodzonej uderzeniem pioruna. W pierwszej połowie XVIII wieku cały kościół przebudowano w stylistyce barokowej w ramach odbudowy po pożarze. Niestety przekształcono wówczas większość okien korpusu nawowego, założono także drewniane stropy nad nawami w miejsce wcześniejszych sklepień.
Architektura
Kościół został wzniesiony jako trójnawowa budowla o formie bazyliki, z prezbiterium po stronie wschodniej o szerokości nawy głównej i takiej samej wysokości. Układ uzupełniono czworoboczną wieżą po stronie północnej, w przyziemiu której umieszczono zakrystię. Zamknięcie prezbiterium rozwiązano trójbocznie, zostało ono także jako jedyna część kościoła poza fasadą zachodnią wzmocnione od zewnątrz uskokowymi przyporami. Nawy boczne na wschodzie zakończono ścianami prostymi, przy czym północną połączono z wieżą. Do południowej ściany prezbiterium i wschodniej ściany nawy bocznej w późniejszym okresie dobudowano ossuarium.
Nawy boczne i nawa główna kościoła pierwotnie oświetlane były obustronnie rozglifionymi, wąskimi oknami o zwieńczeniach w formie trójliści. Wysokie prezbiterium przepruto pomiędzy przyporami wysokimi, a jednocześnie stosunkowo wąskimi oknami ostrołucznymi, oryginalnie wypełnionymi dwudzielnymi maswerkami. Cztery tego rodzaju otwory przepruto od strony południowej i wschodniej, natomiast elewację północną pozostawiono ze ścianą pełną. Mury wieży mieściły otwory szczelinowe, być może w razie potrzeby wykorzystywane jako strzelnice. Główne wejście do kościoła usytuowano w prostej zachodniej fasadzie, pod okulusem środkowej nawy, w dużym, ostrołukowym, profilowanym wałkami i wklęskami portalu, osadzonym na niskim, uskokowym cokoliku. Dodatkowe wejście umieszczono w nawie południowej.
Wewnątrz prezbiterium podzielono na dwa prostokątne przęsła przykryte na wysokości 12 metrów sklepieniem krzyżowo – żebrowym oraz wschodnie zamknięcie zwieńczone sklepieniem sześciodzielnym. Żebra opuszczono na gładkie kapitele obłych służek, przedłużonych aż do poziomu posadzki. Sklepienie krzyżowe wieńczyło niegdyś także nawy boczne oraz pomieszczenie w przyziemiu wieży. Nawę główną od prezbiterium oddzielono ostrołuczoną arkadą tęczy o sfazowanym ościeżu i impostach pod archiwoltą. Podział na nawy zapewniły natomiast niskie, ostrołuczne, pozbawione profilowania arkady, oparte na dwóch rzędach ośmiu bardzo masywnych filarów, sprawiających wrażenie wyciętych w grubym murze.
Pierwotnie wnętrze naw i prezbiterium ozdabiały ścienne malowidła figuralne, charakteryzujące się małą ilością scen o charakterze dydaktycznym (np. cykle chrystologiczne, Sąd Ostateczny), ale z niezwykle dużą liczbą obrazów wotywnych, fundowanych przez lokalnych darczyńców. Tworzeniu malowideł sprzyjały duże i gładkie płaskie powierzchnie elewacji, w korpusie rozdzielane jedynie niewielkimi oknami i niskimi arkadami. W południowej ścianie prezbiterium malowidła otaczały podwójne sedilia z trójlistnymi zamknięciami, którego łuki rozdzielono uskrzydlonym potworem osadzonym na konsoli. Po przeciwnej stronie w ścianie osadzono prostokątną wnękę z profilowanym obramieniem.
Stan obecny
Kościół św. Mikołaja został częściowo przekształcony w okresie nowożytnym, ale uniknął gruntownej neogotyckiej przebudowy, której doświadczyła pobliska, pierwotnie bardzo podobna fara w Kašperskiej Horze (także trójnawowa bazylika z wielobocznym prezbiterium). U św. Mikołaja od strony zewnętrznej największą stratą było zmodernizowanie okien korpusu nawowego na bezstylowe czworoboczne otwory. Jedno oryginalne okno korpusu zachowało się po stronie południowej w nawie bocznej. Przetrwał także portal zachodni oraz okna części prezbiterialnej. Wewnątrz kościoła zachował się kamienny nagrobek z 1347 roku oraz sedilia w prezbiterium. Sklepienie widoczne jest w prezbiterium oraz tylko w jednym przęśle korpusu, we wschodniej części nawy północnej. Jednym z najstarszych dzieł malarskich jest obraz wotywny znajdujący się na północnej ścianie prezbiterium, prawdopodobnie powstały przed 1330 rokiem. Kolejne malowidła z późniejszych lat XIV wieku przetrwały na południowej ścianie prezbiterium, na łukach arkad międzynawowych i ścianach nawy głównej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Horníčková K., Janálová Ž., Koubová T., Moserová K., Nevařilová Z., Kostely menších sídel v jižních a jihozápadních Čechách, České Budějovice 2024.
Hostaš K., Vaněk F., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Sušickém, Praha 1900.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. II, Praha 1978.