Historia
Królewski zamek Vrškamýk prawdopodobnie zaczął budować Wacław I w pierwszej połowie XIII wieku. Pierwsze pewne, choć nie bezpośrednie wzmianki pisemne o nim pojawiły się w 1236, 1240 i 1247 roku. W 1264 i 1270 roku na zamku przebywać miał Przemysł Ottokar II, za którego mogły zostać ukończone prace budowlane. Kolejne pobyty tegoż władcy w Kamýku lub na pobliskich terenach wspominał autor kroniki zbraslavskiej, według którego król miał uwielbiać polowania w okolicznych lasach. Oprócz funkcji łowieckiego dworu, zamek pełnił również rolę obronną w stosunku do przeprawy przez rzekę Wełtawę, stanowił także centrum administracyjne dla pobliskiego regionu. Na zamku mieścić się miała siedziba królewskiego łowczego, ponadto związany był z nim system mański (rycerzy pełniących służbę wojskową w ramach podległości lennej). Zamek został opuszczony już na początku XIV wieku, być może z powodu problemów statycznych murów. Jako porzucony został odnotowany w źródłach historycznych w 1569 roku.
Architektura
Zamek Kamýk został zbudowany na bardzo wąskim i podłużnym wzniesieniu, usytuowanym w zakolu rzeki Wełtawy, ale w odległości kilkuset metrów od jej koryta. Północne stoki wzgórza opadały w stronę równoleżnikowo biegnącego szlaku, po wschodniej stronie zamku dochodzącego do przeprawy przez rzekę i niewielkiej osady. Na południu niewielka dolina oddzielała zamkowe wzgórze od kolejnego, nadrzecznego wzniesienia, natomiast na zachodzie zbocze obniżało się w stronę bardziej płaskiego, choć usianego pagórkami terenu.
Zamek składał się z dwóch, zabezpieczonych ziemnym wałem i suchą fosą części: położonego na zachodzie szerszego przedzamcza i usytuowanego po wschodniej stronie wąskiego zamku górnego. Wjazd na podzamcze umieszczono w zachodniej, czworobocznej wieży bramnej, opiętej w przyziemiu pochyłym gzymsem cokołowym, nabiegającym na oba portale bramne. Jej przejazd bramny posiadał boczne dwuosiowe sedilia o ostrołucznych zamknięciach. Brama prawdopodobnie nie była zabezpieczona zwodzonym mostem, gdyż jej portalu nie osadzono we wnęce, do której zwyczajowo podnoszono kładki. Pośrodku dziedzińca funkcjonowała studnia, natomiast zabudowę gospodarczą podzamcza tworzyły dwa budynki, po jednym od strony północnej i południowej. Choć obie części zamku rozdzielał przekop, to mury podzamcza były połączone z zamkiem górnym za pomocą dwóch kurtyn przecinających fosę.
Zamek górny osiągało się przejeżdżając przez czworoboczną, przypuszczalnie wysoką wieżę bramną, usytuowaną na osi w zachodniej części podłużnego dziedzińca. Posiadała ona podobną formę do bramy podzamcza (gzyms cokołowy, sedilia), ale jej przejazd został przykryty sklepieniem krzyżowym, być może żebrowym. Bardzo wąski dziedziniec zamku górnego otoczony był z trzech stron jednotraktową zabudową, dwoma skrzydłami o długości około 55 metrów i łączącym je krótkim skrzydłem wschodnim. Komunikację pomiędzy wyjątkowo licznymi pomieszczeniami na pierwszym piętrze zapewniały drewniane ganki ustawione od strony dziedzińca.
Tradycyjnie parter zajmowany był przez pomieszczenia gospodarcze, piętro natomiast przeznaczone było na cele mieszkalne. Wszystkie pomieszczenia posiadały płaskie, drewniane stropy, za wyjątkiem komnaty z krzyżowo – żebrowym sklepieniem na piętrze krótkiego skrzydła po stronie wschodniej, naprzeciwko bramy. Być może była to kaplica zamkowa, gdyż takie usytuowanie pozwalałoby na odpowiednie zorientowanie jej prezbiterium. W skrzydle południowym na piętrze znajdowało się sześć pomieszczeń, pośród których były dwie komnaty ze ścianami wyłożonymi drewnem, w celu zapewnienia lepszej akumulacji ciepła. Pod nimi w przyziemiu funkcjonowały piece, zapewniające ogrzewanie komnat piętra. Oba ocieplone pomieszczenia rozdzielała duża sala o długości 12 metrów, być może o reprezentacyjnym charakterze. W skrzydle północnym na piętrze mogło być mniej pomieszczeń, ale posiadały one większe rozmiary. Za dwoma dużymi salami, we wschodniej części skrzydła północnego mieściły się dwa kwadratowe pomieszczenia, z których jedno ocieplono drewnianą okładziną.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowały się wewnętrzne mury skrzydeł zamku górnego, usytuowane od strony dawnego dziedzińca, wraz z niektórymi ścianami tworzącymi wewnętrzne przegrody pomieszczeń. Ściany zewnętrzne w większości uległy zawaleniu, ze względu na zbocza wzgórza i mało stabilne podłoże. Z trzech skrzydeł w najlepszym stanie znajduje się południowe, gdzie wyraźnie widać podział na poszczególne pomieszczenia. W krótkim skrzydle wschodnim powinna być jeszcze widoczna konsola niezachowanego sklepienia domniemanej kaplicy. Wieża bramna choć znacznie zdegradowana, posiada odciski po ościeżach portalu i sediliach. Druga wieża bramna na podzamczu odkryta została dopiero dzięki pracom archeologicznym. Ruiny po przeprowadzeniu badań archeologicznych udostępniono dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky, Praha 2002.
Záruba F., Hrady doby přemyslovské I. Královské hrady, biskupská sídla, Chebsko, Praha 2023.