Historia
Kadaň został założony w pobliżu przeprawy przez rzekę Ochrzę, na starym szlaku handlowym łączącym Pragę z Miśnią, Halle i Lipskiem. Korzystne warunki geograficzne i topograficzne doprowadziły do wczesnego i szybkiego rozwoju osady. Najstarsze informacje o niej pochodzą z XII wieku, kiedy to miała tu swą siedzibę joannicka komandoria. Bracia rycerze otrzymali Kadaň w 1186 roku od księcia Fryderyka Przemyślidy (Bedřicha).
W 1261 roku Przemysł Ottokar II przejął osadę i ufundował nowe królewskie miasto w którym jednocześnie rozpoczął budowę zamku. Warownia stała się siedzibą burgrabiego, (pierwszym potwierdzonym źródłowo był w latach 1277-1292 Albrecht z Žeberka), a okazjonalnie odwiedzali ją czescy władcy. Przykładowo w okresie 1295-1297 Kadaň odwiedził król Wacław II. W 1306 roku cesarz Albrecht I Habsburg oddał zamek w zastaw Bedřichovi z Šumburka, lecz już w 1312 roku Jan Luksemburczyk wymógł na nim zwrot, a właściwie zamianę, dzięki której Kadaň wrócił w ręce królewskie. Od tamtego momentu zarządzany był przez królewskich podkomorzych. W 1362 miasto i zamek spłonęło w wielkim pożarze, lecz zostały szybko odbudowane, gdyż już w 1367 roku na zamku mieszkał przez kilka dni Karol IV.
W 1421 roku północno – zachodnie Czechy najechali husyccy prażanie, aby zabezpieczyć kraj przed wrogim najazdem z zewnątrz. Ich wojska podbiły znaczną część przygranicznych terenów, między innymi Cheb, Chomutov i Mašťov. Oblężono również i zdobyto Kadaň, bastion katolickich, niemieckojęzycznych patrycjuszy. Jeszcze jesienią tego samego roku oddział krzyżowców odbił miasto i zamek z husyckich rąk. W trakcie tych walk husycki hejtman Ojíř z Očedělic popełnił samobójstwo wysadzając się wraz z jedną z zamkowych wież. W 1422 roku król Zygmunt zastawił zamek Erkingerovi ze Seinsheimu. Od tamtego momentu pozostał on już podporą sił katolickich.
W drugiej połowie XV wieku, w czasach króla Jerzego z Podiebradów zamek dość często zmieniał właścicieli wywodzących się z rodów Lobkoviców i Šumburków. Został około 1467 roku naprawiony, lecz już w 1498 zniszczył go pożar, w wyniku którego, aż do 1504 roku nie był zamieszkiwany. Odbudowę przeprowadzono w latach 1504-1517 z inicjatywy Jana Hasištejnskiego z rodu Lobkoviców. Kolejne prace miały miejsce w ciągu XVI wieku. W ich efekcie zamek znacznie zatracił pierwotny wygląd, głównie poprzez obniżenie zniszczonych narożnych wież.
Podczas wojny trzydziestoletniej Kadaň bardzo ucierpiał z powodu działań armii obu stron i licznych pożarów. Wielki pożar z 1631 roku zniszczył znaczną część miasta, a w 1635 kolejny pożar pogłębił zniszczenia zamku. Wiele szkód przyniosła również szwedzka okupacja miasta z lat 30-tych i 40-tych XVII wieku, po której zamek pozostawał w stanie zbliżonym do ruiny. Dopiero w 1750 roku cesarzowa Maria Teresa zezwoliła odbudować opuszczoną warownię z przeznaczeniem na wojskowe koszary. Także one zostały zniszczone w wyniku pożaru z 1811 roku i następnie odbudowane w latach 1816-1818. W latach 90-tych XX wieku znacznie przebudowane pozostałości zamku przeszły na własność miasta.
Architektura
Zamek został wzniesiony na niewielkim nadrzecznym wywyższeniu terenu w południowej części miasta i włączony w ciąg jego murów obronnych. Zbudowano go na regularnym planie o wymiarach 50 x 45 metrów. Dziedziniec zamknął pojedynczy mur obronny (o 2 metrach grubości), a dodatkową osłonę od strony miasta (od północy, wschodu i częściowo od zachodu) stanowiła fosa oraz mur parchamowy, wydzielające łącznie 6 metrową strefę zewnętrznej obrony. Wjazd do zamku umieszczono od północy, czyli od strony miasta w jednopiętrowym budynku bramnym. Pochodzi on z XVI wieku lecz powstał na miejscu wczesnogotyckiej bramy lub przedbramia. Posiada ostrołukowy portal, umieszczonego w przyziemiu przejazdu. Budynek bramny usytuowano na obszarze międzymurza i poprzedzono mostem zwodzonym ponad fosą.
Głównym elementem obronnym i dominantą zamku były cztery, czworoboczne wieże usytuowane w narożach. Jedna z nich w północno-wschodnim narożniku flankowała bramę. Wzniesiono ją na planie kwadratu o długości boku 10 metrów i grubości murów 3,2 metra. Pierwotnie wejście do niej znajdowało się tylko na poziomie piętra, gdzie znajduje się ostrołukowy portal dostępny przez drewniany ganek łączący się z murem obronnym. Przyziemie dostępne było poprzez otwór w suficie, a na drugie piętro prowadziły schody, oświetlane małym ostrołukowym oknem w kamiennej okładzinie. Wieża południowo – wschodnia według badań archeologicznych miała bok długości 11 metrów i grubość murów dochodzącą do 3,6 metra. Bardzo podobne wymiary miała wieża północno – zachodnia: 3,2 metra grubości ścian i 10 metrów długości boku.
Prostokątne skrzydła mieszkalne dostawiono do wewnętrznych ścian murów po stronie południowej i zachodniej. Krótkie skrzydło o szerokości 10 metrów znajdowało się także po stronie północnej między wieżą północno – zachodnią a bramą. Wschodnia strona dziedzińca początkowo nie była zabudowana. Dostęp do pomieszczeń na piętrach możliwy był poprzez zewnętrzne, drewniane ganki. W trakcie przebudowy późnogotyckiej w pomieszczeniach budynków mieszkalnych założono nowe sklepienia, a skrzydło usytuowane nad rzeką (południowe) otrzymało duży wykusz.
Zamek w Kadaň wyróżniało umiejscowienie w ciągu fortyfikacji miejskich i jednocześnie forma, która nie była dostosowana tylko i wyłącznie do obrony miasta, ale zachowywała niezależność w obrębie fortyfikacji miejskich. Kluczowe były tu cztery narożne wieże z których dwie północne wystawały poza obwód obronny, a południowe były z nim prawie równe. Dodatkowo autonomię zapewniał zewnętrzny mur obronny i fosa.
Stan obecny
Częściowo zachowany zamek pozbawiony jest obecnie swego pierwotnego wyglądu. Z wieży północno – wschodniej zachowało się przyziemie i dwa piętra, widoczny jest także północny budynek bramny. Relikty oryginalnej budowli ukryte są także w murach po stronie południowej i zachodniej. Od 2012 roku w budowli mieści się oddział muzeum miejskiego z ekspozycją dotyczącą historii i budowy zamku w kontekście historii Kadaňia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.