Historia
Królewskie miasto Jičín, leżące na szlaku łączącym środkowe i północno – wschodnie Czechy, zostało założone prawdopodobnie pod koniec XIII wieku, a pierwsza wzmianka o nim pojawiła się w źródłach pisanych w 1293 roku, gdy znajdowało się w rękach królewny Guty (nie podano jednak czy Jičín był już wówczas miastem, czy jedynie wsią). Po śmierci Guty osada przeszła na Lva z Konecchlumu, choć już w 1304 roku Wacław II odebrał mu Jičín, wówczas po raz pierwszy określony jako miasto, w zamian za inne dobra. Nie można wykluczyć, iż Lev był lokatorem miasta, za które władca wypłacił mu rekompensatę.
W 1316 roku król Jan Luksemburski zastawił Jičín Půcie z Frýdlantu, a następnie w 1327 roku Benešovi z Vartenberka i kilku kolejnym osobom. Miastem królewskim Jičín był do 1337 roku, kiedy to Jan definitywnie sprzedał miejscowe dobra wraz z Jičínem i pobliskim zamkiem Veliš Ješkowi z Veselí, synowi Beneša z Vartenberka. Z tego powodu w kolejnych latach ilość przekazów źródłowych o mieście znacznie spadła, dopiero w 1416 roku odnotowano udzielenie Jičínowi przywileju królewskiego miasta Nymburka. Potwierdził go w 1440 roku Hašek z Valdštejna, nowy pan lenny miasta od 1434 roku. Od 1487 roku właścicielami miasta był już ród Trčków z Lípy, dzierżący miejscowe dobra przez ponad sto lat.
Pierwsze obwarowania wokół Jičína zostały zbudowane w XIV wieku. Początkowo prawdopodobnie były to proste fortyfikacje w postaci drewnianego parkanu na kamiennej podmurówce, około połowy XV wieku przebudowane i wzmocnione (brama Velišská wspomniana została w 1479 roku). W trakcie wojen husyckich z początku XV miasto i jego obwarowania nie ucierpiało zbyt mocno, lecz od 1519 do 1589 roku niszczyło je osiem wielkich pożarów, z których szczególnie dwa ostatnie, w 1572 i 1589 roku, spaliły znaczną część zabudowy. Zapewne z tego powodu w drugiej połowie XVI wieku rozpoczęto gruntowną przebudowę fortyfikacji. Między innymi w latach 1567-1578 gruntownie przebudowana została brama Valdická z wykorzystaniem starszego, gotyckiego muru. Początkowo była dwupiętrowa, lecz po pożarze z 1589 roku została podwyższona o kolejną kondygnację.
Po bitwie na Białej Górze właścicielem miasta stał się hrabia Albrecht von Wallenstein. Pomimo szalejącej wówczas w Czechach wojny trzydziestoletniej, Jičín przeżywał intensywny rozwój, co wiązało się również z dobrym utrzymywaniem oraz modernizacją obwarowań. Upadek ich znaczenia, jak w większości miast europejskich, rozpoczął się w XVIII wieku. Pociągnęło to za sobą pogorszenie stanu utrzymania oraz w konsekwencji prace rozbiórkowe w XIX stuleciu.
Architektura
Miasto Jičín założono w zakolu niewielkiej rzeki Cidliny, na jej wysokim wschodnim brzegu. Obwarowania otoczyły teren o kształcie zbliżonym do nieco nieregularnego owalu, wielkości w planie około 8,2 ha. Środek miasta zajął obszerny, prostokątny rynek z kościołem farnym usytuowanym w narożniku, natomiast po stronie południowo – zachodniej, między rzeką a fortyfikacjami, znajdował się tzw. gródek, nieduże rycerskie założenie mieszkalno – obronne. Być może początkowo siedziba ta, usytuowana w najwęższym miejscu zakola rzeki, była otwarta na miasto, a obwarowania pomiędzy nimi wzniesiono na późniejszym etapie, po roku 1500 (wskazywałyby na to kluczowe, obustronnie rozglifione otwory strzeleckie umieszczone na tym odcinku).
Średniowieczne obwarowania miejskie Jičína składały się z linii muru wzniesionej z dużych bloków piaskowca. Miał on grubość 1,7 metra i ponad 5 metrów wysokości, został także wzmocniony kilkoma półcylindrycznymi i czworobocznymi basztami. Prawdopodobnie najgęściej rozmieszczone były one w najbardziej zagrożonym miejscu, po stronie północno – wschodniej miasta. Zlokalizowano tam cztery baszty wzniesione co około 30 metrów, choć skrajne kurtyny były już dłuższe, około 50 metrowe. Wydaje się, iż baszty były otwarte od strony miasta, wyższe od kurtyn o jedną kondygnację i wyposażone w kluczowe otwory strzeleckie. W drugiej połowie XV wieku wspominane były w źródłach pisanych umieszczone w pasie obwarowań bliżej nieznane budowle drewniane, nie wiadomo jednak czy chodziło o starsze baszty czy o doraźnie budowane fortyfikacje niestałego charakteru lub ewentualnie jakieś nadbudowy na kamiennych murach. Od wewnętrznej strony głównego muru biegła uliczka podmurna, która ułatwiać miała obrońcom poruszanie w chwilach zagrożenia. Przed głównym murem rozciągał się parometrowej szerokości niezabudowany obszar oraz fosa. Co do funkcjonowania zewnętrznego muru parchamu opinie są rozbieżne.
Na drogach wychodzących z miasta usytuowano trzy wieże bramne: Valdická brama (Wysoka, Hradecka) po wschodniej stronie na drodze do Hořic i Hradca Králové, na południowym – zachodzie, czyli na drodze do Kopidlna i Pragi – Velišská brama (zwana też Praską lub Rybnicką), oraz na północy, w kierunku Sobótki i Mladá Boleslav – brama Holínská. Ponadto funkcjonowały jeszcze dwie mniejsze furty: południowa Koželužská i zachodnia Hrnčířská. Główne bramy miały formę czworobocznych w planie wież z przejazdami w przyziemiu. Szczególnie wysoką i okazałą formę otrzymała po przebudowie z drugiej połowy XVI wieku brama Valdická, zaopatrzona w boczną cylindryczna wieżyczkę komunikacyjną i od czoła w zaoblone przedbramie o formie barbakanu.
Stan obecny
Obwarowania miejskie zachowały się w najlepszym stanie po stronie wschodniej miasta, a częściowo po północno-zachodniej i południowej. Baszty przetrwały za domem nr 85, a częściowo za domem nr 103. Obecnie najlepiej zachowanym elementem obwarowań i jednocześnie jednym z symboli miasta jest brama Valdická z około 1567 roku, częściowo przebudowana w XVIII i XIX wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Razím V., Středověká opevnění českých měst. Katalog Čechy, Praha 2020.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.