Historia
Prawobrzeżny zamek w Jevišovicach zbudowany został z powodu zburzenia w 1421 roku przez austriackiego księcia Albrechta IV Habsburga pobliskiego zamku, położonego na przeciwnym brzegu rzeki Jevišovki. Podobnie jak starsze założenie ufundowali go Zajímačowie, potomkowie Bočka z Jevišovic i Kunštátu. Nową siedzibę po raz pierwszy wspomniano w 1426 roku. Prace budowlane nad nią zapewne ukończono przed 1432 rokiem, kiedy to w przekazach pisemnych odnotowano dwa zamki jevišovickie. W 1448 roku wspomniano już tylko miejsce po stary zamku, który musiał być już od dawna opuszczony i zrujnowany.
W 1468 roku zamek został oblężony przez węgierskie wojska Macieja Korwina, ale garnizon zdołał się obronić. W kolejnych latach rodzina Zajímačów musiała walczyć z roszczeniami panów z Vlašimia, wynikających ze skomplikowanych relacji rodzinnych. Spowodowała je Anna z Konic, która przeżyła trzech mężów, każdemu z nich dając syna. Wszyscy oni byli oczywiście zainteresowani odziedziczeniem przynajmniej części majątku, w tym zamku w Jevišovicach. Pomimo kłopotów prawno – finansowych, rodzina Zajímačów zdołała na początku drugiej połowy XVI wieku przeprowadzić renesansową przebudowę swej siedziby.
W 1587 roku ród Zajímačów wymarł po mieczu, przez co za sprawą dziedziczki Kateřiny Jevišovice przeszły na ród Minsterberków, książąt ziębickich. W ich czasach, na skutek kolejnej renesansowej przebudowy, zamek uzyskał formę czteroskrzydłowego założenia z wewnętrznym arkadowym dziedzińcem. W 1649 roku, po wymarciu gałęzi rodziny Minsterberków, zamek nabył Louis Raduit de Souches, wsławiony w czasie wojny trzydziestoletniej obroną Brna przed Szwedami. On i jego potomkowie nadali zamkowi w Jevišovicach formy barokowe, przekształcane jeszcze w XVIII i XIX wieku przez kolejnych właścicieli, hrabiów Ugarte.
Architektura
Zamek został wzniesiony na skalistym wzgórzu na prawym brzegu rzeki Jevišovky, podobnie jak starsza siedziba, także usytuowanym w zakolu jej wód. Również w tym wypadku kształt terenu wpłynął na formę zamku, dostosowanego do długiego, zwężającego się cypla. Wysokimi zboczami chronione były dłuższe boki wschodni i zachodni, a także skalisty kraniec cypla na północnym – wschodzie. Dogodna droga dojazdowa wiodła od południowego – zachodu, gdzie poszerzona część cypla umożliwiła utworzenie podzamcza oraz połączenie zamku z miastem na płaskowyżu.
Rdzeń zamku miał nieregularny kształt, zbliżony do trójkąta, z narożnikiem wciśniętym w zakole rzeki po stronie północno – wschodniej. Grubość murów obronnych wahała się od 1,4 do 2 metrów. W narożu północnym usytuowano budynek lub wieżę o wyjątkowo masywnych, zaoblonych w narożach murach, a kolejny budynek przystawiono do kurtyny północno – zachodniej muru. Był to dom dwuprzestrzenny z sutereną o płaskich, drewnianych stropach. W trakcie rozbudowy późnogotyckiej od południa dostawiono do niego trzecie pomieszczenie oraz przedłużono po stronie północnej. Południowo – wschodnia kurtyna muru obronnego w okresie późnego średniowiecza prawdopodobnie pozbawiona była murowanej zabudowy.
Wjazd do zamku górnego zabezpieczono czworoboczną wieżą bramną, umieszczoną na osi głównego i zewnętrznego muru obronnego, pomiędzy którymi utworzono wąskie międzymurze południowo – zachodnie. Mur zewnętrzny być może powstał w okresie późnogotyckiej rozbudowy, po walkach z Węgrami w 1468 roku. Parcham ochraniał tylko część czołową zamku, nie obejmując jego dłuższych boków, wystarczająco chronionych stromymi zboczami. Od zachodu kończył się na narożniku budynku mieszkalnego, a na wschodzie krótką poprzeczną ścianą.
Przed bramą znajdowała się szeroka na 20 metrów, wyciosana w skale sucha fosa, pokonywana po drewnianym, zapewne częściowo zwodzonym moście. Co ciekawe boczne, krótsze ściany fosy chronione były przez poprzeczne mury, uniemożliwiające penetrację przekopu i ewentualne podminowanie podstawy parchamu. Przekop oddzielał zamek górny od obwarowanego podzamcza. Po jego południowo – wschodniej stronie w linii muru wzniesiono dwie półokrągłe baszty, z których jedna usytuowana była w zewnętrznej fosie. Rozbudowaną formę z drewniano – ziemnym przedbramiem mógł mieć wjazd na teren podzamcza.
Stan obecny
Zamek zachował się do czasów współczesnych, lecz w dość radykalnie zmienionej w czasach nowożytnych formie. Jego oryginalny układ czytelny jest głównie z lotu ptaka, co pozwala wyróżnić trójkątny zamek górny i dawne przedzamcze. Pierwotne mury ukryte są głównie w zabudowie po stronie północnej, północno – wschodniej i południowej, natomiast skrzydła południowe i wschodnie są dodatkami renesansowymi i barokowymi. Wnętrza zamkowe są udostępnione dla zwiedzających. Zamek obecnie nazywany jest Starym Pałacem (cze. Starý Zámek), w odróżnieniu od nie zachowanego starszego zamku średniowiecznego (cze. Starý Hrad) i nowszego nieodległego pałacu nowożytnego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Hrady a zámky na Moravě a ve Slezsku, Praha 1999.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí. Dodatky, Praha 2007.