Historia
Zamek jevišovicki został założony około 1278-1288 roku przez syna Kuny ze Zbraslavia i Kunštátu, Bočka z Jevišovic, późniejszego znojemskiego i brneńskiego komornika. W 1289 roku nowa siedziba została po raz pierwszy poświadczona w przekazach pisemnych, ale jedynie pośrednio, jako przydomek Bočka i jego brata Kuny. Brat Bočka, burgrabia na zamku Vranov, pisał się później tylko z Kunštátu, skąd wywiódł się słynny morawski ród. Jevišovice stały się natomiast gniazdem odrębnej, mniej ważnej, ale licznej gałęzi rodu potomków Bočka.
W XIV wieku zamek z powodu niedostatku podobno dzieliło aż sześć rodzin, potomków Bočka, którzy w niespokojnym okresie wojen margrabiów i w czasach przedhusyckich walk wewnętrznych brali aktywny udział w feudalnych konfliktach. W 1409 roku wspominani byli w dokumentach Petr i Jindřich Zajímačowie, którzy z powodu rabunków i łupieżczych wypraw zostali straceni na rynku w Brnie. Najbardziej znanym właścicielem zamku był jednak Hynek Jevišovický z Kunštátu, zwany Suchym Diabłem (cze. Suchý Čert), który jako stronnik margrabiego Prokopa, wraz z Janem Sokolem z Lamberka, wsławił się w 1404 roku obroną Znojma przed silniejszymi wojskami węgierskiego króla Zygmunta i księcia austriackiego Albrechta IV.
W okresie wojen husyckich jevišovická gałąź rodu przyłączyła się do buntowników, przez co w 1421 roku zamek został oblężony, a następnie zdobyty po pięciu dniach przez księcia austriackiego Albrechta IV Habsburga. Sezema, ówczesny właściciel Jevišovic, został pojmany wraz całą rodziną i uwolniony dopiero po trzech latach. Zniszczony zamek prawdopodobnie po zakończeniu walk nie został odbudowany. W czasie niewoli właścicieli musiał popaść w taką ruinę, że pod koniec lat 20-tych XV wieku zastąpiono go nową siedzibą na przeciwnym prawym brzegu rzeki.
Architektura
Wzniesienie na którym zbudowano lewobrzeżny zamek jevišovicki chronione było zakolem rzeki Jevišovka od strony południowej, zachodniej i częściowo północnej, przy czym najwyższe stoki opadały na południu, a najbardziej skalista i stroma była południowo – zachodnia i północno – zachodnia część, stanowiąca wąski kraniec cypla wysuniętego z większego, górującego nad doliną wzgórza. Cyplowe ukształtowanie terenu sprawiało, że najmocniejszych fortyfikacji wymagał czołowy odcinek północno – wschodni, natomiast rdzeń zamku z głównymi zabudowaniami mieszkalnymi zajmował najbezpieczniejszą część zachodnią.
Zamek w XIV i XV wieku składał się z trzech części: dwóch podzamczy i umieszczonego w najwyższym punkcie skalistego grzbietu zamku górnego. Ten najstarszy rdzeń o wymiarach 27 x 10 metrów stanowił niewielki, otoczony murem dziedziniec, z budynkiem mieszkalnym po stronie zachodniej i czworoboczną wieżą po stronie wschodniej. Według źródeł pisanych mieściła się na nim kaplica, a zapewne także pomieszczenia mieszkalne i reprezentacyjne właścicieli. Bramę na podzamcze, flankowaną przez główną wieżę, umieszczono w kurtynie południowej. Całość zamku górnego znajdowała się około 5 metrów wyżej niż otaczający go z trzech stron dziedziniec.
Pierwsze podzamcze (zamek średni), miało podłużny kształt o maksymalnych wymiarach około 60 x 38 metrów, dostosowany do formy terenu wydłużonego cypla. Otaczało rdzeń zamku z wszystkich stron poza północną, za pomocą murów obronnych poprowadzonych wzdłuż krawędzi stoków. Umieszczono na nim zapewne w większości zabudowę gospodarczą: domy służby, stajnie, kuźnie itp. Wyróżniał się spory budynek w północno – wschodniej części dziedzińca, leżący na niewielkim wywyższeniu terenu, tuż za płytkim przekopem oddzielającym go od zamku górnego.
Drugie podzamcze (zamek dolny) o wymiarach 60 x 15 metrów rozwinęło się po stronie wschodniej, odgrodzonej od pierwszego podzamcza szerokim przekopem, ponad którym przerzucono drewniany most. Przekop ten miał 12-16 metrów szerokości i 3,5 metra głębokości. Kolejna sucha fosa zabezpieczała drugie podzamcze od strony zewnętrznej. Umieszczony między nimi dziedziniec był wąski i wydłużony poprzecznie w stosunku do osi zamku. Dlatego jego obszar zapewne w większości nie był przeznaczony na zabudowę gospodarczą, ale pełnił funkcje militarne, jako rodzaj długiego przedbramia (jeśli bramy były usytuowane na przeciwnych krańcach, w części północnej i południowej). Do budowy drugiego podzamcza wykorzystano głównie drewno i glinę.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Na porośniętym gęstym lasem wzgórzu z trudem można jedynie odnaleźć niewielkie relikty kamiennych murów. Czytelny jest przekop pomiędzy podzamczami, natomiast zewnętrzna fosa drugiego podzamcza uległa zasypaniu w trakcie przekształcania terenu w pole. Wstęp na obszar zamku jest wolny. Obecnie jest on nazywany Starym Zamkiem (cze. Starý Hrad), w odróżnieniu od młodszego zamku prawobrzeżnego (cze. Starý Zámek) na terenie miasta.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Hrady a zámky na Moravě a ve Slezsku, Praha 1999.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.