Historia
Pierwsza wzmianka o wsi Hradenín pojawiła się w źródłach pisanych w 1265 roku, kiedy to pisał się z niej Předota, następnie w latach 1289-1295 Zbislav, a w 1295 roku wraz z nim niejaki Bruno. W czasie walk o koronę czeską w 1308 roku Zbyslav zginął, a jego majątek został spustoszony. W 1318 roku właściciele wsi dokonali jego podziału na dwie części, a około 1380 roku Hradenín kupił bogaty mieszczanin z Kutnej Hory, Mikuláš Písek (Pešek), dla którego zbudowano murowaną wieżę, która zastąpiła wcześniejsze, drewniane zabudowania. Mikuláš mieszkał w Hradenínie do 1409 roku. Kolejnym właścicielem wieży został wówczas Reinhard z Mühlhausen, szlachcic na cesarskim dworze Karola IV. Z jego inicjatywy dokonano przebudowy: fortyfikacje wzmocniono, wieżę podwyższono, a jej dolne kondygnacje zasklepiono. Po śmierci Reinharda, jego córka Ofka w 1423 roku zrezygnował z roszczeń do dziedziczenia Hradenína na rzecz wuja Rynarta (Reinharda) ze Sluštic, który stał się jedynym właścicielem majątku. W polityce sprzyjał on Jerzemu z Podiebradów, lecz nie dożył jego koronacji w 1458 roku, gdyż zmarł osiem lat wcześniej.
Na początku XVI wieku Hradenín stał się własnością rodu Amchów z Borovnicy. Václav Amcha, bogaty i dzierżący ważne urzędy, potrzebował wygodniejszej niż średniowieczna wieża rezydencji, dlatego na dziedzińcu od strony bramy wjazdowej wzniósł nowy renesansowy pałac oraz przebudował most prowadzący do swej siedziby z drewnianego na murowany. Pomimo tego nie dzierżył Hradenína długo, gdyż w 1531 roku sprzedał go Annie z Tloskova i jej braciom Hynkowi i Ctiborowi Nečanským z Minic. Ich ród był posiadaczem wieży aż do 1600 roku, później właściciele zmieniali się dość często.
W XVII wieku zaczęto wprowadzać pierwsze barokowe modyfikacje, między innymi założono kaplicę w poligonalnym bastionie przy bramie wjazdowej. W 1663 roku Hradenín kupił Jan Viktoryn z Valdštejna, za czasów którego wieża zaczęła służyć jako budynek administracyjny folwarku, kupionego w 1720 roku przez miasto Kutná Hora. W połowie XVIII wieku wieża, funkcjonująca już jako spichlerz, pokryta została barokowym dachem. W 1867 roku nowi właściciele, Josef i Maria Mašínowie radykalnie przebudowali kompleks zamkowy. Rozebrano renesansowy pałac z bramą wjazdową, a na miejscu rowów wybudowano nowe magazyny i chlewnie. Trzy lata później na miejscu rozebranego pałacu wybudowano nowy dom mieszkalny. Budowla stale podupadała, a sytuację pogorszyła nacjonalizacja z 1948 roku. Dodatkowo w 1955 roku wichura uszkodziła dach wieży i część zabytkowych wnętrz zaczęła być zalewana deszczami. Pierwsze prace ratunkowe zaczęto przeprowadzać od 1985 roku, lecz niestety nie zostały one nigdy zakończone.
Architektura
Wieża została wzniesiona na planie czworoboku o wymiarach 9,6 x 11,5 metra. Jej obecna wysokość dochodzi do 24 metrów, lecz pierwotnie zapewne była nieco wyższa. Zbudowano ją z łamanego kamienia oraz większych bloków piaskowca w narożach. Od strony południowej umieszczono oryginalny portal wejściowy do piwnicy, natomiast wejście do wieży pierwotnie znajdowało się od strony dziedzińca, czyli od zachodu, na wysokości pierwszego piętra. Musiały do niego prowadzić zewnętrzne drewniane schody, drabina lub ewentualnie kładka połączona z pobliskim murem obwodowym.
Wieża posiadała sklepione kolebkowo pierwsze piętro, przyziemie i piwnicę (sklepienia te założono w trakcie XV wiecznej przebudowy), natomiast wyższe kondygnacje zaopatrzono w płaskie, drewniane stropy. Komunikację od pierwszego piętra wzwyż zapewniała spiralna klatka schodowa z XVI wieku. Wcześniej przemieszczano się zapewne za pomocą drewnianych schodów lub drabin. Dolna część wieży z piwnicą, parterem i dwoma piętrami pochodzi niewątpliwie z XIV wieku, trzecie, najwyższe piętro zostało dobudowane w trakcie późnogotyckiej przebudowy. Być może znajdowała się tam oświetlana dużymi, ostrołukowymi oknami kaplica, choć mogło to być również pomieszczenie mieszkalne.
Wieża otoczona była z trzech stron wykutą w skale nawodnioną fosą oraz wodą ze stawu, usytuowanego na ostatniej, południowej stronie. Pomiędzy wieżą a fosą znajdował się mur, wydzielający od południowego wschodu niewielki dziedziniec. Wejście na jego teren wiodło od zachodu, przez drewniany most przerzucony nad fosą (kamienny prawdopodobnie powstał w XVI wieku). Około połowy XV wieku fosa została poszerzona, jej skarpy obmurowane, a strona zachodnia otrzymała nowy mocniejszy mur z wielobocznym bastionem, czy też wieżą działową, chroniącym bramę wjazdową. Po stronie północnej w okresie tym wzniesiono również pomiędzy murem obwodowym a wieżą budynek o nieznanym przeznaczeniu.
Stan obecny
Obecnie wieża jest własnością prywatną i jej zwiedzanie możliwe jest jedynie po wcześniejszym uzgodnieniu z właścicielem. Według informacji z 2012 roku po remoncie planowane jest w niej utworzenie niewielkiego muzeum.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 1, Praha 1998.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky 2, Praha 2005.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Východní Čechy, t. VI, red. Z.Fiala, Praha 1989.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.