Historia
Kościół św. Wawrzyńca został wzniesiony w trzeciej ćwierci XIII wieku. W pierwszej ćwierci XIV wieku powiększono go o nowe, gotyckie prezbiterium, a około drugiej ćwierci XIV wieku dobudowano zakrystię. Pierwotnie pełnił funkcje liturgiczne oraz być może obronne dla wsi Zdouň (Zdouny) oraz dla okolicznych osad i wydobywających w pobliżu złoto górników. W źródłach pisanych po raz pierwszy odnotowany został w 1314 roku. Pod koniec XIV wieku został poddany naprawie i przebudowie prowadzonej w stylu gotyckim, a w 1691 roku niestety w stylu barokowym. W tym okresie kościół pozyskał także większość jego obecnego wyposażenia. W następnych stuleciach nie wprowadzono już żadnych większych zmian. Ostatnia gruntowna renowacja miała miejsce w 1858 roku, w trakcie której zabielono naścienne malowidła z XVI wieku.
Architektura
Kościół zbudowano na wzgórzu, ponad lewym brzegiem rzeki Ostružnej. Pierwotny był orientowaną budowlą romańską, składającą się prostokątnej nawy, czworobocznej wieży po stronie zachodniej i apsydy zamykającej kościół od wschodu. Ta ostatnia została w pierwszej ćwierci XIV wieku zastąpiona gotyckim prezbiterium z wielobocznym zamknięciem wzmocnionym zewnętrznymi przyporami. Od południa usytuowano dwuprzęsłową zakrystię o długości prawie równej prezbiterium.
Gotyckie prezbiterium pomiędzy przyporami oświetliły duże, ostrołuczne okna z bogatymi maswerkami, przeważnie dwudzielne i jedno trójdzielne. Maswerki otrzymały formy dużych okręgów w górnych częściach okien, wypełnionych czwórliśćmi, ale i bardziej złożonymi, symetrycznie ułożonymi motywami. Dolne części tradycyjnie zamknięto trójliśćmi, przy czym na samych maswerkach wyciosano drobne maski. Przypuszczalnie podobne okna, być może z prostszymi maswerkami, wstawiono wówczas także w nawę, na miejscu starszych okien romańskich. Stare, dwudzielne przeźrocza dzielone kolumienkami na czworobocznych cokołach, pozostawiono na najwyższym piętrze wieży. Zakrystię doświetlono trzema bardzo wąskimi oknami lancetowatymi.
Wewnątrz w prezbiterium, zakrystii i przyziemiu wieży zastosowano sklepienia krzyżowo – żebrowe, nawa natomiast pierwotnie kryta była drewnianym stropem. Prezbiterium podzielone zostało na zachodnie przęsło prostokątne oraz wschodni wielobok zamknięcia nad którym rozpostarto sklepienie sześciodzielne. Jego żebra osadzono na piramidalnych konsolach, po części zdobionych maskami, oraz spięto zwornikami na wysokości 9,2 metrów. Od nawy prezbiterium oddzielone zostało ostrołuczną, sfazowaną na krawędziach arkadą tęczy.
Stan obecny
Kościół jest dziś jedną z ciekawszych wiejskich budowli sakralnych łączących romanizm z gotykiem. Oprócz murów obwodowych zachował on wiele detali architektonicznych w postaci XIV-wiecznych okien z wyjątkowo bogatymi jak na wiejską świątynię maswerkami, masek zdobiących konsole sklepienne oraz naroża szczytu (podobnie jak w kościele w Zbynicach), wczesnogotycki zachodni portal wejściowy do nawy czy gotycką chrzcielnicę. Zmiany nowożytne dotknęły głównie nawę, w której przebito większe, zamknięte odcinkowo okna i założono sklepienie oraz wieżę na którą nasadzono barokowy hełm.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hostaš K., Vaněk F., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Sušickém, Praha 1900.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.