Historia
Początki budowy kościoła św. Apolinarego, pierwotnie noszącego wezwanie Panny Marii, sięgały połowy XIII wieku. Wspomniany był w 1283 roku, kiedy to biskup praski Tobiáš z Bechyně wyraził zgodę na ogrodzenie go kamiennym murem. Budowa nowego kościoła rozpoczęła się najprawdopodobniej w XIV wieku, w czasach urzędowania pierwszego arcybiskupa praskiego Arnošta z Pardubic. Jako że prace przebiegały bardzo powoli, to prawdopodobnie ich zakończenie miało miejsce dopiero w czasach arcybiskupów Jana Jenštejna i Olbrama ze Škvorec na przełomie XIV i XV wieku (ich herby wymalowane zostały wewnątrz prezbiterium).
W czasie wojen husyckich z pierwszej połowy XV wieku, podczas oblężenia miasta w 1422 i 1431 roku, kościół został złupiony i spalony. Odbudowę ze względu na ciężką sytuację w królestwie, rozrywanym walkami wewnętrznymi i konfliktem z Węgrami, prawdopodobnie przeprowadzono dopiero pod koniec XV wieku. Niewiele później dostawiona została wieża po północnej stronie korpusu nawowego.
W połowie XVIII stulecia doszło do wielkiej barokowej przebudowy kościoła. Nawa została przedłużona w kierunku zachodnim i otrzymała nowe sklepienia, niektóre okna zostały zamurowane, a gotyckie elewacje zostały pokryte nowymi tynkami. Także wyposażenie wnętrza uległo wówczas barokizacji. Przebudowę ukończono w 1769 roku, kiedy to kościół został ponownie konsekrowany przez biskupa hrabiego Herbersteina. Gruntowny remont budynku przeprowadzono w latach 1926 – 1927, a drobne naprawy w latach 90-tych ubiegłego wieku.
Architektura
Kościół usytuowano na przedmieściu Horšovskiego Týnu, poza miejskimi murami obronnymi, za rzeką Radbuzą. W XIV wieku otrzymał formę orientowanej budowli jednonawowej z węższym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium, które z zewnątrz wzmocniono przyporami. Od strony południowej usytuowano kaplicę Panny Marii z końca XIV wieku. Przy północnej stronie prezbiterium usytuowano wąską, dwupiętrową zakrystię, a przy nawie XVI-wieczną czworoboczną wieżę. Otrzymała ona pięć kondygnacji i połączenie z nawą na wysokości trzeciego piętra i poddasza. Drugą, dużo mniejszą, pierwotną wieżyczkę osadzono na kalenicy dachu ponad arkadą tęczy.
Wejście do kościoła prowadziło portalem w północnej ścianie nawy, portalem południowym oraz być może od zachodu. Wczesnogotycki portal południowy zaopatrzono w ostrołuczną archiwoltę profilowaną wklęskami i wydatnymi wałkami, podtrzymywanymi przez kielichowate kapitele półkolumn stojących na przedłużeniu wałków archiwolty. Część kapiteli pokryto roślinnymi reliefami, część pozostawiono gładkimi. W środku prezbiterium dwa kolejne portale prowadziły do zakrystii i kaplicy Panny Marii. Oba otrzymały uskokowe, profilowane ościerza z wpisanymi trójbocznymi zwieńczeniami.
Prezbiterium zwieńczono sklepieniem krzyżowo – żebrowym ponad trzema prostokątnymi przęsłami oraz sklepieniem sześciodzielnym nad wschodnim wielobokiem zamknięcia. Oświetlały go wysokie, ostrołuczne okna wypełnione trójdzielnymi maswerkami. Niższe okna z dwudzielnymi maswerkami oświetlały natomiast kaplicę południową i jej dwa przęsła sklepienia krzyżowo – żebrowego. Horyzontalnie prezbiterium przedzielono podokiennym gzymsem z którego wyrosły obłe służki, podparte pod gzymsem kunsztownie wykonanymi maskami. Żebra sklepienne osadzono na smukłych kapitelach z maswerkowymi motywami oraz spięto profilowanymi zwornikami.
Stan obecny
Kościół został częściowo przekształcony w okresie nowożytnym, zwłaszcza jego fasada zachodnia poprzedzona przedłużoną w baroku częścią. Również wnętrze korpusu nawowego uległo barokizacji za sprawą wstawienia nowych sklepień i przyściennych filarów. Gotycką formę zachowało prezbiterium kościoła wraz z przyległą zakrystią i kaplicą Panny Marii. We wnętrzu tej ostatniej częściowo przetrwały średniowieczne ścienne polichromie oraz sklepienia. We wnętrzu prezbiterium oprócz sklepień ze zwornikami, służkami i konsolami przetrwały gotyckie sedilia, armaria i portale, a nawet więźba dachowa. W południowej ścianie nawy widoczny jest gotycki zamurowany portal, podobnie zamurowane jest dziś jedno z okien wschodnich prezbiterium. Szczęśliwie dotrwały pozostałe okna prezbiterium i kaplicy wraz z ich gotyckimi maswerkami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.
Strona internetowa mkzht.cz, Kostel sv. Apolináře.