Historia
Początki budowy kościoła na terenie podmiejskiej osady targowej, pierwotnie noszącego wezwanie Panny Marii, sięgały połowy XIII wieku. W źródłach pisanych wspomniany był w 1283 roku, kiedy to biskup praski Tobiáš z Bechyně wyraził zgodę na ogrodzenie go kamiennym murem. Budowa nowego kościoła rozpoczęła się najprawdopodobniej w połowie XIV wieku, w czasach urzędowania pierwszego arcybiskupa praskiego Arnošta z Pardubic, za którego prawdopodobnie doszło do zmiany wezwania na św. Apolinarego. W 1391 roku ówczesny archidiakon z Horšovskiego Týnu negocjować miał z papieżem Bonifacym IX odpusty dla wszystkich wiernych, którzy przyczyniliby się do budowy kościoła. Jako że prace przebiegały bardzo powoli, to prawdopodobnie ich zakończenie miało miejsce dopiero w czasach arcybiskupów Jana Jenštejna i Olbrama ze Škvorec na przełomie XIV i XV wieku (ich herby wymalowane zostały wewnątrz prezbiterium).
W czasie wojen husyckich z pierwszej połowy XV wieku, podczas oblężenia miasta w 1422 i 1431 roku, kościół został złupiony i co najmniej częściowo spalony. Odbudowę, ze względu na ciężką sytuację w Królestwie Czeskim, rozrywanym walkami wewnętrznymi i konfliktem z Węgrami, prawdopodobnie przeprowadzono dopiero pod koniec XV wieku, po uspokojeniu sytuacji politycznej i podźwignięciu gospodarki miasta. Niewiele później, na początku XVI wieku, dostawiona lub przebudowana została wieża po północnej stronie korpusu nawowego.
W połowie XVIII stulecia doszło do wielkiej barokowej przebudowy kościoła. Nawa została przedłużona w kierunku zachodnim i otrzymała nowe sklepienia, niektóre okna zostały zamurowane, a gotyckie elewacje zostały pokryte nowymi tynkami. Także wyposażenie wnętrza uległo wówczas barokizacji. Przebudowę ukończono w 1769 roku, kiedy to kościół został ponownie konsekrowany przez biskupa hrabiego Herbersteina. Gruntowny remont budynku przeprowadzono w latach 1926-1927, a drobne naprawy w latach 90-tych ubiegłego wieku.
Architektura
Kościół usytuowano na południowym przedmieściu Horšovskiego Týnu, poza miejskimi murami obronnymi, za rzeką Radbuzą. W XIV wieku otrzymał formę orientowanej względem stron świata budowli jednonawowej, po stronie wschodniej z węższym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium, które z zewnątrz wzmocniono przyporami. Od strony południowej pod koniec XIV wieku usytuowano prostokątną w planie kaplicę Panny Marii. Przy północnej stronie prezbiterium zbudowano wąską, dwupiętrową zakrystię, a przy nawie XVI-wieczną czworoboczną wieżę. Otrzymała ona pięć kondygnacji i połączenie z nawą na wysokości trzeciego piętra i poddasza. Drugą, dużo mniejszą, gotycką wieżyczkę osadzono na kalenicy dachu ponad arkadą tęczy.
Wejście do kościoła prowadziło portalem w północnej ścianie nawy, portalem południowym oraz być może od zachodu, portalem na osi fasady korpusu nawowego. Wczesnogotycki portal południowy zaopatrzono w ostrołuczną archiwoltę profilowaną wklęskami i wydatnymi wałkami, podtrzymywanymi przez kielichowate kapitele półkolumn stojących na przedłużeniu wałków archiwolty. Część kapiteli pokryto roślinnymi reliefami, część pozostawiono gładkimi. W środku prezbiterium dwa kolejne portale prowadziły do zakrystii i kaplicy Panny Marii. Oba otrzymały uskokowe, profilowane ościerza z wpisanymi trójbocznymi zwieńczeniami.
Prezbiterium we wnętrzu zwieńczono sklepieniem krzyżowo – żebrowym ponad trzema prostokątnymi przęsłami oraz sklepieniem żebrowym o układzie sześciodzielnym nad wschodnim wielobokiem zamknięcia. Oświetlały go wysokie, zamknięte ostrołucznie okna z trójdzielnymi maswerkami, wypełniające prawie całą przestrzeń pomiędzy przyporami. Horyzontalnie prezbiterium przedzielono podokiennym gzymsem z którego wyrosły obłe służki, podparte pod gzymsem kunsztownie wykonanymi maskami. Żebra sklepienne o gruszkowym przekroju osadzono na smukłych kapitelach z maswerkowymi motywami oraz spięto profilowanymi zwornikami. W północnej ścianie prezbiterium umieszczono wykonane z piaskowca armarium, zdobione maswerkowym polem z płaskorzeźbą twarzy Chrystusa.
Południową kaplicę przykryto dwoma prawie kwadratowymi przęsłami sklepienia krzyżowo – żebrowego ze stożkowatymi konsolami. Jej oświetlenie zapewniły niższe niż w prezbiterium okna z dwudzielnymi maswerkami. Ściany ozdobiono dwoma warstwami fresków: starszymi z około 1400 roku i młodszymi z około 1500 roku. Na ścianie północnej przedstawiona została Matka Boska w otoczeniu czterech świętych: Katarzyny, Małgorzaty, Barbary i Urszuli. Po prawej stronie znalazła się scena Ukrzyżowania, a naprzeciwko scena biczowania i przedstawienie męczeństwa św. Maurycego, Na ścianie wschodniej po obu stronach okna przedstawiono dwóch świętych i nad nimi dwóch aniołów. Na dolnej część ściany południowej zobrazowano cykl scen z życia św. Katarzyny oraz Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny. Malowidła umieszczono także na sklepieniu, gdzie znalazły się wizerunki czterech proroków Starego Testamentu, aniołowie i symbole ewangelistów.
Stan obecny
Kościół został częściowo przekształcony w okresie nowożytnym, zwłaszcza jego fasada zachodnia poprzedzona utworzonym w baroku przęsłem. Również wnętrze korpusu nawowego uległo barokizacji za sprawą wstawienia nowych sklepień i przyściennych filarów. Gotycką formę zachowało prezbiterium kościoła wraz z przyległą zakrystią i kaplicą Panny Marii. We wnętrzu tej ostatniej częściowo przetrwały średniowieczne ścienne polichromie oraz sklepienia. We wnętrzu prezbiterium, oprócz sklepień ze zwornikami, służkami i konsolami, zachowały się gotyckie sedilia, armaria i portale, a nawet więźba dachowa. W południowej ścianie nawy widoczny jest gotycki zamurowany portal, przypuszczalnie pochodzący jeszcze z pierwszego kościoła z XIII wieku. Podobnie zamurowane jest dziś jedno z okien wschodnich prezbiterium. Szczęśliwie dotrwały pozostałe okna prezbiterium i kaplicy wraz z ich gotyckimi maswerkami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Horníčková K., Janálová Ž., Koubová T., Moserová K., Nevařilová Z., Kostely menších sídel v jižních a jihozápadních Čechách, České Budějovice 2024.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.