Historia
Kościół św. Jerzego prawdopodobnie został wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku, być może wraz z założeniem miasta w 1333 roku. W źródłach pisanych wspominany był w 1380 roku. W latach 1517-1525 z inicjatywy i środków Jana Pluha z Rabštejna dokonano jego wielkiej przebudowy, przysposabiając przy okazji budowlę do celów obronnych, poprzez pogrubienie ścian i dostawienie bastei południowej. Do 1525 roku zakończono prace zasklepiając prezbiterium, jednak już w 1593 roku trzeba było wznieść nową wieżę po stronie zachodniej, jako że starsza północna miała problemy statyczne. Kolejna zmiana w wyglądzie kościoła nastąpiła w latach 1658-1659, kiedy to zachodnią wieżę zwieńczono ośmioboczną kondygnacją.
W drugiej połowie XVIII wieku świątynia została częściowo zbarokizowana, a starą północną wieżę obniżono do wysokości nawy. Ostatnia rozległa przebudowa kościoła miała miejsce w 1903 roku, kiedy to usunięto wewnętrzną emporę. Pod koniec II wojny światowej kościół został zdewastowany i okradziony. Kolejnym nieszczęściem był pożar z 1964 roku, po którym budynek przez wiele lat pozostawał niezadaszony. Prace naprawcze rozpoczęto dopiero na początku XXI wieku.
Architektura
Kościół w Horním Slavkovie usytuowany został na wzniesieniu opadającym ku północy, tuż przy znajdujących się tam stromych stokach. Po przeciwnej, południowej stronie w miarę równy teren pozwolił utworzyć przykościelny cmentarz. Takie naturalne ukształtowanie spowodowało, iż lepiej obwarowana była południowa część kościoła, pomimo tego, iż to północna zwrócona była w stronę miasta.
W XVI wieku kościół osiągnął formę dużej, jednonawowej budowli z nieco węższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium po stronie wschodniej. Fasadę zachodnią wieńczyła czworoboczna, początkowo czterokondygnacyjna i wolnostojąca wieża, połączona z prezbiterium po wybudowaniu korpusu nawowego. Po północnej stronie prezbiterium usytuowano czworoboczną zakrystię, znajdującą się początkowo w przyziemiu starszej wieży. Jako, że wieża ta umieszczona była w najbezpieczniejszym miejscu, jej górne partie pierwotnie przeprute były dużymi oknami pozwalającymi wydobywać się dźwiękom dzwonów. Wewnątrz nawa pierwotnie zwieńczona była drewnianym, płaskim stropem, w prezbiterium zastosowano natomiast późnogotyckie sklepienie sieciowe. Zakrystia miała sklepione kolebkowo przyziemie (powstałe już w okresie nowożytnym) i krzyżowo przykryte pierwsze piętro.
Funkcje obronne kościoła św. Jerzego zapewniał okalający przykościelny cmentarz mur, pierwotnie zaopatrzony w otwory strzeleckie, południowa basteja dostawiona na styku prezbiterium i korpusu, obustronnie rozglifione otwory strzeleckie na poddaszu prezbiterium, a także niewielkie otwory okienne i strzeleckie (w kształcie odwróconej litery T) oraz grube mury wieży północnej i zachodniej. Charakterystyczne była wewnętrzna komunikacja, gdyż do przyziemia obu wież portale wejściowe wiodły jedynie ze środka kościoła. Także na pierwsze piętro wieży zachodniej wejście prowadziło z wnętrza, natomiast by dostać się na piętro wieży północnej dostawiano drabinę do jej ściany zachodniej (wyżej prowadziła już klatka schodowa w grubości muru). Trzecie piętro wieży zachodniej prawdopodobnie skomunikowane było z poddaszem korpusu nawowego, przy czym ze względów obronnych żadne z jej pięter nie były ze sobą bezpośrednio połączone, czy to schodami, czy też drabinami.
Stan obecny
Obecny kościół rożni się kilkoma elementami od budowli ze schyłku średniowiecza i wczesnego okresu nowożytnego. Najbardziej rzucającą się w oczy zmianą jest ośmioboczna nadbudowa wieży zachodniej, zwieńczonej nowożytnym hełm oraz brak pierwotnej wieży północnej, po której pozostała dwukondygnacyjna zakrystia. Przekształcona została także część otworów okiennych, zwłaszcza w korpusie nawowym, a po północnej stronie korpusu i wschodniej stronie zakrystii dostawiono nowożytne aneksy. Pomimo tego zabytek jest jednym z najcenniejszych warownych budynków sakralnych na terenie Czech.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fišera Z., Městské věže: v Čechách, na Moravě a ve Slezsku, Praha 2011.
Fišera Z., Opevněné kostely: v Čechách, na Moravě a ve Slezsku, t. 1, Praha 2015.
Sommer J., Kostelní hrad v Horním Slavkově, „Castellologica Bohemica”, 2/1991.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.