Historia
Zamek Holštejn prawdopodobnie został wzniesiony w latach 60-tych XIII wieku z inicjatywy Hartmana, syna ważnego morawskiego możnowładcy, Crha z Ceblovic. Pełnił on funkcje obronne, mieszkalne i administracyjne dla kolonizowanych wówczas okolicznych terenów. Jego nazwa pochodziła od niemieckiego „Hohlenstein” oznaczającego „wydrążony kamień”, co odnosiło się do jaskini usytuowanej pod zamkiem. Po raz pierwszy Hartman użył przydomka „z Holštejna” w 1268 roku, zamek musiał więc być już wówczas przynajmniej częściowo zbudowany i zdatny do zamieszkania. Od 1278 roku Hartman podpisywał się jako z Holštejna już na wszystkich dokumentach, od tamtego roku pełnił także ważną funkcję brneńskiego komornika. Zmarł na początku XIV wieku, podobnie jak jego syn, Crh z Holštejna, który odszedł w 1308 roku.
Po wymarciu pierwszych panów z Holštejna właścicielem zamku był Čeňek z Lipy, a następnie Vok I, który założył nowy ród piszący się z Holštejna. Brali oni udział w życiu politycznym ówczesnych Czech i Moraw, oskarżani byli także o działalność rozbójniczą: Vok III brał udział w walkach margrabiów, a Vok IV zginął w 1420 roku w bitwie pod Wyszehradem w trakcie krucjaty antyhusyckiej, choć początkowo podpisał protest przeciwko spaleniu Jana Husa. Na stronę katolicką przeszedł rok przed bitwą, dołączył do armii Zygmunta Luksemburczyka i poległ wraz z innymi rycerzami morawskimi w wyniku nieprzemyślanego ataku na husycki tabor. Vok V odziedziczył majątek swojego ojca, który podzielił na trzy części i trzech różnych właścicieli. Zmarł w 1466 roku, a ponieważ nie miał spadkobierców zamek został sprzedany.
W drugiej połowie XV wieku Holštejn zmieniał wielokrotnie właścicieli, jednak nie inwestowali oni w utrzymanie i renowacje zamku, który zapewne stopniowo popadał w zaniedbanie. Do jego porzucenia przyczynić się musiał fakty, iż nie stanowił już na początku XVI wieku centrum szlacheckiego majątku, a jego zabudowania nie spełniały wymogów późnośredniowiecznych warunków mieszkalnych. W 1531 roku był on już opisywany jako opuszczona ruina.
Architektura
Zamek został wzniesiony na wysokim skalnym cyplu o płaskiej i nieregularnej w planie powierzchni o wymiarach około 85×52 metry. Wysokie urwiska zabezpieczały go praktycznie z każdej strony, jedynie od południa znajdowało się kolejne, oddzielone szeroką na 20 metrów szczeliną wzniesienie na którym usytuowano podzamcze lub rodzaj przedbramia. Tak więc by dostać się do zamku trzeba było pokonać wysoko zawieszony most na podzamcze, a następnie podobny most prowadzący do zamku górnego. Za nim znajdowały się obwarowania których relikty są obecnie rożnie interpretowane. Mogło to być niewielkie, niskie przedbramie prowadzące do portalu bramnego w głównym murze lub wieża bramna wysunięta przed lico murów.
Wewnątrz rdzenia zamku dziedziniec otaczała zabudowa gospodarcza i mieszkalna, przystawiona do murów obronnych. Zapewne zamek nie posiadał wieży – stołpu. W południowo – zachodnim narożniku zachował się zaokrąglony ułomek muru, uważany czasem za pozostałość wieży, lecz najprawdopodobniej było to jedynie wzmocnienie muru. Skrzydła mieszkalne i gospodarcze znajdowały się po stronie wschodniej i zachodniej, krótszy budynek zamykał dziedziniec także od północy. Główny pałac usytuowano po stronie zachodniej. Miał on aż 40 metrów długości i 14 metrów szerokości, posiadał cztery pomieszczenia w przyziemiu, był podpiwniczony. Choć na północy nieco się zwężał, to i tak pozostawało w nim bardzo dużo miejsca na komnaty mieszkalne i reprezentacyjne. Zabudowa gospodarcza przy wschodniej kurtynie była węższa, ale i dłuższa (50 metrów). W południowej części znajdowała się boczna furta.
Ciekawostką była jaskinia ukryta w skalnym masywie, wykorzystywana jako loch i więzienie. Była ona wysoka na 17 metrów i składała się z głównej komory o wymiarach 25 x 35 metrów do której dochodziły cztery mniejsze komory, z których jedną połączono ukrytym wąskim kanałem z powierzchnią. Wejście do niej prawdopodobnie prowadziło z głównego pałacu.
Stan obecny
Z zamku do czasów obecnych zachowały się dość liczne i wysokie fragmenty murów obronnych i nieco mniejsze zabudowy wewnętrznej. Obecnie całe wzniesienie pokryte jest gęsto drzewami, dlatego by podziwiać skalny masyw i ruiny zamku warto wybrać się w okresie poza wegetacją roślinności. Wstęp na teren ruin jest wolny, możliwe jest również wejście do jaskini pod zamkiem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.