Historia
Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Hodslavicach pojawiła się w 1411 roku („Hoczlawicz”). W tym czasie najwyraźniej istniał już we wsi kościół parafialny, gdyż pleban miejsocwej parafii wymieniony został w 1419 roku. Kolejna wzmianka o kościele odnotowana została w 1437 roku, kiedy to wykonawcy ostatniej woli Ctibora z Cimburka przekazali Vilémovi Puklicovi z Pozořic część šternberskiego majątku oraz prawo patronackie do kilku kościołów, w tym do kościoła św. Andrzeja w Hodslavicach. Ta gotycka budowla około 1483 roku zastąpiona została kościołem późnogotyckim. Już w 1523 roku parafianie musieli zapłacić specjalną dziesięcinę za naprawę uszkodzonego kościoła. Prace te, skupiające się na więźbie dachowej i wieży, według badań dendrochronologicznych wykonano około 1526-1527 roku.
Na początku XVII wieku kościół miał zostać powiększony o aneks po północnej stronie prezbiterium (mieszczący kaplicę z oratorium na piętrze), południową zakrystię oraz soboty wokół całej budowli. Część z tych prac mogła jednak zostać przeprowadzono już około 1551 roku, taką bowiem datę wyryto na jednej z belek. Zmiany te mogły być związane z użytkowaniem kościoła przez protestantów, którzy przystosowali budowlę do potrzeb i wymogów swego wyznania. Z drugiej strony aneks północny nie został odnotowany w trakcie nowożytnych inwentaryzacji z 1771 i 1804 roku, a pojawił się dopiero na planie z 1833 roku.
W 1624 roku parafię w Hodslavicach przejęli jezuici, którzy włączyli ją do parafii w Novym Jičíně. Pod ich zarządem w 1677 roku naprawiana była wieża kościelna, natomiast w 1778 i 1784 roku remontowane było pokrycie dachowe. Kolejna naprawa dachu miała miejsce w 1802 roku. Pomimo tego już w 1832 roku ksiądz słał prośby o naprawę starego drewnianego kościoła, który jego zdaniem groził zawaleniem. Gruntowne prace naprawcze przeprowadzono rok później. W ich trakcie planowano rozebrać wieżę, ale ostatecznie nie usunięto jej, a dwa lata później naprawiono jej okna. W tym czasie pobielono też kościół wapnem, wstawiono nowe okna i stolarkę. Jako, że w 1858 roku w Hodslavicach przywrócono samodzielną parafię, a nie było funduszy na budowę nowego kościoła, stara świątynia została ponownie odnowiona. W 1895 roku w kościół uderzył piorun, który na szczęście nie spowodował pożaru. Następnie naprawiono uszkodzoną wieżę, położono nowy gont, zaimpregnowano dachy. Remonty z początku XX wieku przeprowadzano już ze świadomością dużego znaczenia zabytkowej budowli, w codziennym użytkowaniu zastąpionej nowym kościołem farnym. Ostatnie większe prace renowacyjne prowadzono w 1934, 1940, 1975, 1995 i 2011 roku.
Architektura
Kościół zbudowany został na niewielkim wzniesieniu, po zachodniej stronie przepływającego przez wieś strumienia Zrzávka. Utworzony został z nawy o prawie kwadratowym rzucie wielkości 7,2 x 6,3 metra oraz prezbiterium o wymiarach 5,6 x 4,6 metra, przy czym prezbiterium po stronie wschodniej zamknięte zostało trójbocznie. Obie części wykonano z drewna w konstrukcji zrębowej (wieńcowej), a więc z poziomo układanych belek jodłowych, łączonych w narożnikach bez użycia gwoździ, posadowionych na kamiennej podmurówce. Elewacje od strony zewnętrznej pokryte były szalowaniem z desek lub gontem. Nawę i prezbiterium przykryto wysokimi, typowymi dla późnego gotyku dachami o stromych połaciach. Choć kościół nie otrzymał zachodniej lub wolnostojącej wieży – dzwonnicy, to na kalenicy dachu jego nawy utworzono okazałą wieżyczkę na sygnaturkę.
Główne, dwuskrzydłowe wejście do kościoła utworzono pośrodku zachodniej ściany nawy. Wewnątrz w nawie i prezbiterium założono płaskie stropy, zaś obie części kościoła rozdzielono nieregularną arkadą tęczy, ostrołuczną, z podcięciem do wysokości około 1,8 metra od strony północnej. Ponad nią umieszczono drewnianą ścianę, którą konstrukcyjnie oddzielono więźbę dachową nawy i prezbiterium. Ściany prezbiterium przedzielone zostały obramieniami wyznaczonymi przez cokół i prosty gzyms biegnący pod stropem. Całość wnętrza charakteryzowała się małą ilością detali architektonicznych i prostotą, typową dla wiejskich kościołów z niezamożnych parafii.
Stan obecny
Kościół w Hodslavicach należy dziś do najstarszych zachowanych budowli drewnianych na terenie Moraw. Przetrwał późnogotycki zrąb jego nawy i prezbiterium oraz częściowo więźba dachowa nad nimi. Do czasu renowacji i konieczności wymiany części konstrukcji wieżyczki na kalenicy, również ona posiadała późnogotycki materiał budowlany. Nowożytne są aneksy po północnej i południowej kościoła, soboty, deski tworzące oszalowanie oraz gontowe pokrycie dachów. Spośród średniowiecznego wyposażenia do czasów współczesnych zachowała się tzw. Madonna Hodslavicka, datowana na lata 1400-1420, a także późnogotycka kamienna chrzcielnica. Spośród detali architektonicznych zwraca uwagę nietypowa arkada tęczy, być może powstała pod wpływem nurtów ze Śląska i Małopolski.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Čeplá A., Koudelová J., Rosová R., Kostel sv. Ondřeje v Hodslavicích: poznatky z průzkumu a opravy, „Časopis Slezského zemského muzea”, série B, roč. 61, 1/2012.