Historia
Pierwszym znanym właścicielem Heraltic był niejaki Vojslav z Lublic (Weiczlob von Lubliz), który pojawiła się w przywileju króla Przemysła II z 1255 roku, a następnie jeszcze jako świadek w dokumentach z 1265 i 1269 roku. Prawdopodobnie w trzeciej ćwierci XIII wieku rozpoczął on budowę zamku, inspirowanego być może nieodległym Cvilínem (podobne bergfriedy), usytuowanego na szlaku łączącym królewskie miasta Bruntal i Opawę. Przed śmiercią Vojslav popadł w znaczne długi, nie wiadomo jednak czy spowodowane inwestowaniem w budowę zamku, czy zaangażowaniem w walki czesko – węgierskie.
Kolejnym właścicielem Heraltic był wspomniany w 1281 i 1288 roku Trutvin z Heraltic, a następnie jego brat Vítek, po którym pod koniec XIII wieku ród fundatora zamku wymarł. Miejscowymi dobrami zaczął wówczas rozporządzać książę opawski Mikołaj I, obdarzając nimi wpierw komorzego Protivę z Doubravicy, a następnie królewskiego kanclerza i proboszcza wyszehradzkiego Jana. Po jego śmierci zamek powrócił ponownie do rąk władców: Wacława II, Wacława III, księcia opawskiego Mikołaja I i króla Henryka Karynckiego. Około 1330 roku na zamku usadził się niejaki Bořuta, komorzy sądu ziemskiego na Opawie, po którym Heraltice przejął jego syn Alšík. Przez cały ten czas, aż do końca XIV wieku, na zamku nie prowadzono żadnych większych prac nad rozbudową.
Na przełomie XIV i XV wieku Heraltice dzierżył Čeněk z Drahotuš, po nim właścicielem zamku był od 1411 roku Zbyněk Hřivnáč z Hněvošic, następnie od 1437 roku Petr Šlevic i jego syn Pavel. Ostatnimi właścicielami Heraltic w XV stuleciu byli od 1465 roku Zbyslav z Tvorkova, a od 1480 roku Hynčík Bírka z Násile. Dopiero za któregoś z nich prawdopodobnie przeprowadzono pierwszą rozbudowę, powiększającą zamek o budynek bramno – mieszkalny.
Nowożytne przekształcenia zamku rozpoczęto pod koniec XVI wieku, jednak jego gruntowna przebudowa nastąpiła po wielkim pożarze Heraltic z 1666 roku. Dwa lata później ich właścicielem został hrabia Jiří Štěpán z Vrbna, dla którego niewielki średniowieczny zamek nie był wystarczający i który sfinansował przebudowę zamku w barokowy pałac. Kolejne modernizacje miały miejsce w XVIII i XIX wieku za Mistrovskich z Nemyšla i hrabiów Bellegarde.
Architektura
Zamek usytuowano na niewysokim, ale skalistym wzniesieniu. Składał się on z obwodu grubych na około 2 metry murów obronnych, zakreślających dziedziniec o czworobocznym, lekko trapezowatym kształcie. W ich północno – zachodnim narożniku usytuowano częściowo wysuniętą przed obwód muru cylindryczną wieżę o funkcji bergfriedu. Miała ona co najmniej 20 metrów wysokości, średnicę 9,4 metra, masywne mury grube na 3,6 metra i flankowała pobliską bramę wjazdową, umieszczoną w kurtynie zachodniej. Wejście do niej prowadziło na wysokości 14 metrów, z poziomu chodnika obronnego w koronie muru. Portal wejściowy znajdował się przy podeście z którego 10 stopni wiodło do kolebkowo sklepionych wąskich schodów w grubości muru wieży i w górę do kondygnacji zaopatrzonej w trzy rozglifione do wnętrza otwory strzeleckie. Poniżej całą środkową i dolną część wieży zajmowała wąski i całkowicie ciemny szyb, prawdopodobnie przeznaczony na loch więzienny lub spiżarnię.
Budynek mieszkalny o wymiarach 26 x 8 metrów zajmował całą południową część dziedzińca, przy czym jego ściana południowa, wschodnia i zachodnia stanowiła zarazem kurtynę muru obronnego. Wnętrze budynku, częściowo osadzone w wyciosanym skalnym podłożu, było dwuprzestrzenne z większą komorą sutereny w części wschodniej i mniejszą na zachodzie. Komora zachodnia posiadała dodatkowo wydzieloną po stronie zachodniej wąską, sklepioną piwniczkę o nieznanym przeznaczeniu, która być może zapewniała dostęp do źródła wody. Dwie główne komory pierwotnie przykryte były drewnianymi stropami, nad którymi funkcjonować musiały jeszcze dwie kondygnacje, z pomieszczeniami skomunikowanymi za pomocą drewnianego ganku umieszczonego od strony dziedzińca.
Zachodnia brama wjazdowa była prostym portalem przeprutym w murze obwodowym, najpewniej poprzedzonym zwodzonym mostem, który przerzucano nad otaczającym zamek przekopem. Teren przed czołową częścią zamku zajmowało podzamcze, z którego droga wiodła do wsi. Obronę bramy wjazdowej do zamku, oprócz wspomnianego bergfriedu, prowadzić można było z góry, z wysokości ganku w koronie muru zachodniego (wysokiego na co najmniej 14 metrów), funkcje obronne musiał też mieć budynek mieszkalny ze szczelinowym otworem w zachodniej suterenie. Trzy otwory strzeleckie w wieży głównej miały ogląd na drogę dojazdową, podzamcze oraz północne przedpole. Prawdopodobnie w średniowieczu po wschodniej stronie zamku usytuowany był nieduży przygródek, otoczony kamiennym murem o nieznanym przebiegu i długości.
Pierwsza poważna rozbudowa zamku miała miejsce dopiero w XV wieku, kiedy to na terenie przekopu przed bramą wjazdową wzniesiono obszerny budynek bramny, łączący funkcje obronne i mieszkalne. Prawdopodobnie po jego wybudowaniu przekop przesunięto na zachód, tak by poprzedzał nową budowlę.
Stan obecny
Zamek na skutek gruntownych nowożytnych przekształceń całkowicie zatracił pierwotne, średniowieczne cechy stylistyczne i jest dziś budowlą pałacową, której większa część zajęła teren dawnego podzamcza. Spośród barokowej zabudowy przebija się jeszcze otynkowany tors górnych kondygnacji bergfriedu. Pozostałe średniowieczne muru, przede wszystkim kurtyna północna muru i południowy dom mieszkalny, zostały wtopione w nowożytną zabudowę i skrywają się pod późniejszymi tynkami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kouřil P., Prix D., Wihoda M., Hrady českého Slezska, Brno – Opava 2000.