Historia
Zamek Fulštejn został wzniesiony w połowie XIII wieku na miejscu wałów grodu z około 1000-750 roku p.n.e. Inicjatorem jego budowy był stolnik biskupa ołomunieckiego Herbord z Fulmu, jednak ze względu na duże koszta i skalę założenia połowę budowy sfinansował biskup Bruno z Shaumburka. Dopiero w 1275 roku syn Herborda, Ekerik z Fulštejnu, wykupił część biskupią i stał się jedynym dziedzicem zamku.
Pierwsza pośrednia wzmianka o zamku w źródłach pisanych pojawiła się w 1253 roku, kiedy to ziemię opawską najechały polsko – ruskie oddziały księcia Daniela halickiego, jego syna Lwa i księcia Władysława opolskiego. Po nieskutecznym ataku na Opawę wypalili oni okolice miasta oraz zamek Násile, a następnie próbowali zdobyć Głubczyce. Z wrogimi wojskami walczyć miał między innymi właściciel Fulštejnu, Herbord z Fulmu.
W posiadaniu potomków Herborda zamek pozostał aż do XVI wieku. Podczas wojen husyckich byli oni wierni stronie katolickiej, lecz nie ma bezpośrednich wieści o losie zamku w tym okresie. Wiadomo, jedynie, iż w 1424 roku w pobliżu Fulštejnu miały miejsce walki prohusyckich oddziałów księcia Zygmunta Korybutowicza z katolikami ze Śląska, do których należał też Jindřich z Fulštejnu. Cztery lata później husyci spalili pobliskie miasto Osoblaha (Osobłoga). Choć zamek w kontekście tego wydarzenia nie został wspomniany, to przypuszczać można, iż jego dobra zostały spustoszone w trakcie kampanii wojennej, gdyż Jindřich z Fulštejnu wciąż pozostawał wierny biskupowi ołomunieckiemu, Przemkowi I opawskiemu oraz Zygmuntowi Luksemburczykowi.
Okres husycki zamek przetrwał i był wciąż zamieszkiwany, o czym świadczyło wystawienie na nim dokumentu w 1448 roku, w którym Jindřich Sup z Fulštejnu obdarował dochodami klasztor magdalenek w Głubczycach. Przywilej ten potwierdził między innymi fulštejnski burgrabia Hanušek i kapelan Beneš. W 1460 roku Jindřich z Fulštejnu przyjął zamek w lenno od nowego biskupa ołomunieckiego Tasa Černohorskiego z Boskovic, w zamian za co biskup pozwolił by Jindřich zabezpieczył swej drugiej małżonce, Katarzynie ze Zvole, na zamku i jego dobrach wiano 500 grzywien. Gdy paręnaście lat później wybuchł konflikt czesko – węgierski, zamek został w 1476 roku zdobyty przez zwolenników króla Macieja Korwina. W podzięce za walki o Fulštejn władca ten obdarować miał Jana z Vrbna kwotą 1200 złotych węgierskich.
Na przełomie XV i XVI wieku zamek został odbudowany i znacznie przekształcony. Dzieła tego podjęli się bracia Jiří, Jindřich i Václav Sup z Fulštejna. W 1566 roku Jiří Sup sprzedał zamek Wacławowi Sedlnickému z Choltic. Jego potomek Karol Krzysztof brał aktywny udział w walkach powstańczych z lat 1618 – 1620, dlatego utracił w wyniku konfiskaty w 1622 roku cały majątek. W toku dalszych walk wojny trzydziestoletniej Fulštejn został zdobyty przez Szwedów i zniszczony w trakcie ich wycofywania. Od tamtej pory pozostawał w stanie ruiny.
Architektura
Zamek zbudowano na skraju zbocza nad rzeką Osoblahą, która zakolem ochraniała go od północy, zachodu i południa. Duże rozmiary warowni, wynoszące około 320 metrów długości i 55 metrów szerokości, po części wynikały z wykorzystania starego grodziska, którego dawne obwałowania można było włączyć w fortyfikacje zamku. Fulštejn składał się z owalnej w planie części górnej o wymiarach około 106 x 55 metrów oraz zbliżonego rozmiarami podzamcza. Także część górna podzielona była rowem na partię wschodnią i zachodnią (przednią i tylną), a całość otoczono wałem ziemnym i przekopem. Wały miały imponujące wymiary 2 metrów szerokości w koronie, w paru miejscach dochodziły od 19 aż do 38 metrów szerokości u podstawy, natomiast fosa posiadała około 20 metrów szerokości. Mury obronne szczególnie masywne musiały być od czołowej strony północno – wschodniej, a ich kształt w planie dostosowany był do formy wzniesienia. W części południowej obwodu zamku górnego ich grubość wynosiła od 1,8 do 2 metrów.
Niewiele wiadomo o zabudowie wewnętrznej zamku z XIII-XIV wieku, bowiem większość zachowanych elementów murowanych pochodzi dopiero z czasów jego przebudowy z przełomu XV i XVI stulecia. W południowej części tylnego (górnego) dziedzińca znajdował się wówczas trójprzestrzenny budynek, dostawiony do muru obronnego i usytuowany pomiędzy cylindryczną wieżą główną na wschodzie i mniejszą obłą wieżą w narożu zachodnim. Cylindryczna wieża wschodnia pochodziła z okresu późnogotyckiej przebudowy (miała zewnętrzną średnicę 11,5 – 12 metrów i bardzo cienkie mury), lecz nie jest wykluczone, iż stanęła na miejscy wcześniejszej wieży – bergfriedu Herborda. Wskazywałoby na to jej usytuowanie w kluczowym miejscu zamku, chroniącym bramę wjazdową i osłaniającym budynek mieszkalny. Wspomniana wieżyczka zachodnia dla odmiany miała najniższą kondygnację pełną (bez pomieszczenia) i powiązana była z murami pomieszczenia o późnogotyckiej lub wczesnorenesansowej metryce oraz z półkolistym ryzalitem, być może kolejną wieżyczką. Narożnik południowo – zachodni zajmowany był przez kolejny, prawdopodobnie prostokątny w planie budynek o wymiarach około 6 x 15 metrów, wysunięty przed obwód w stronę przekopu. Być może w miejscu tym znajdował się najstarszy pałac z XIV wieku, którego fundamenty wykorzystano przy przebudowie w XV wieku. Ostatnim identyfikowalnym elementem zamku górnego była kolejna pełna w przyziemiu cylindryczna wieżyczka, usytuowana w narożniku zachodnim. W całości umieszczono ją na terenie dziedzińca, tak iż nie wystawała poza obwód obronny. Jej średnica wynosiła 4,2 metra.
Dziedziniec wschodni (przedni, dolny) otoczony był murem obronnym o grubości 1,1 metra z wieżą bramną po stronie północnej. Poprzedzał ją długi na 35 metrów i szeroki na 6,2 metra korytarz bramny, zaczynający się przed głównym wałem. Obrona dziedzińca wschodniego wzmocniona została potężnym bastionem ziemnym przed bramą północną, skąd można było kontrolować drogę dojazdową i podzamcze oraz dwoma mniejszymi bastionami po wschodniej stronie bramy. W południowo – zachodnim narożniku, naprzeciwko cylindrycznej wieży głównej znajdowała się budowla, która mogła być albo gotycko-renesansową kaplicą, albo renesansowym budynkiem mieszkalnym.
Droga z bramy północnej wiodła na wspomniane już podzamcze, złożone zapewne z zabudowy gospodarczej (stajnie, kuźnie, spichrze itp.). Jego ochronę od północnego – zachodu zapewniały stoki opadające ku rzece, natomiast na wschodzie potrójna linia masywnych obwałowań ziemnych poprzedzielanych przekopami (będących pozostałością dawnego grodu). Wewnętrzny wał miał aż 2,5 metra szerokości w koronie oraz 15 metrów u podstawy, środkowy odpowiednio 1,5 oraz 13,5 metra, a zewnętrzny, najniższy, 2-3 metry w koronie i 13,5 metra u podstawy. Ponadto obwarowania podzamcza składały się z pierścienia kamiennego muru o grubości 1,2 metra, datowanego na XIV stulecie. Droga dojazdowa prowadziła od strony północno – wschodniej, czyli od wsi, skąd ku południowi biegła częściowo po koronie wału zewnętrznego i przez wąską szyję następnie po koronie wału środkowego. Dalej zakręcała w stronę północną, ponownie zakręcała (tym razem na zachód), pokonywała przekop i przez wał wewnętrzny osiągała teren najwyżej położonej części podzamcza.
Stan obecny
Zamek do czasów współczesnych zachował się w formie ruiny, której elementy murowane w zdecydowanej większości pochodzą z okresu przebudowy późnogotyckiej i renesansowej. Z najwcześniejszego średniowiecznego etapu pochodzi jedynie część muru obronnego podzamcza, fragment muru tylnego budynku mieszkalnego na zamku górnym oraz prawdopodobnie teren zwałowiska wieży głównej. Widoczne są również fortyfikacje ziemne, w części będące pozostałością wcześniejszego grodu. Wstęp na obszar zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Morava, t. II, red. Z.Fiala, Praha 1983.
Kouřil P., Prix D., Wihoda M., Hrady českého Slezska, Brno – Opava 2000.
Strona internetowa hrady.dejiny.cz, Fulštejn.