Historia
Początki niewielkiego zamku sięgały pierwszej połowy XIV wieku, kiedy to zapewne miał on jeszcze formę bardziej zbliżoną do rycerskiego dworu. Nazwa Drahanovice po raz pierwszy pojawiła się w przydomku niejakiego Přibíka w 1322 roku, a następnie w 1351 roku, kiedy to miejscowe dobra zakupić miał Podoba, później zwany z Drahanovic. Dwa lata później Podoba dał swemu synowi Dětochowi nadział w Drahanovicach w postaci zamku, dworu, czynszu z dwóch łanów, jednej chałupy, ćwierci kościelnego patronatu oraz czwartej części łaźni i lasów. Oprócz Dětocha udział w majątku mieli wówczas też dwaj inny synowie Podoby: Bušek i Jakub.
W drugiej połowie XIV wieku w Drahanovicach odnotowywane były dwie siedziby rycerskie: Dwór Dolny, obejmujący większą część majątku, zapewne tożsamy z zamkiem z początku XIV wieku, oraz Dwór Górny, który mógł być mniejszą, ale również ufortyfikowaną budowlą. Dwór Dolny należał do Dětocha, Górny natomiast do jego brata Buška. W wyniku podziałów majątkowych i wojen margrabiów morawskich ich potomkowie utracili Drahanovice, które z rąk miejscowej rodziny szlacheckiej przeszły na własność obcych, wielokrotnie zmieniających się rodów. Podzielony majątek w okresie wojen husyckich został zdewastowany, a zamek prawdopodobnie zniszczony, gdyż w 1437 roku pominięto go w transakcji sprzedaży dóbr Všeborowi z Chudobína.
Pod koniec pierwszej połowy lub w drugiej połowie XV wieku zamek w Drahanovicach został odbudowany. Mogło to nastąpić z inicjatywy nowego właściciela, Všebora z Chudobína lub z fundacji Jana Selickiego, który w 1481 roku sprzedał Drahanovice wraz z wyremontowanym zamkiem i przynależnościami Kryštofowi z Pěnčína, ewentualnie innych, nieznanych właścicieli którzy posiadali miejscowe dobra pomiędzy nimi. Syn Kryštofa, Jindřich z Pěnčína i Drahanovic, ponownie podzielił dobra i w 1498 roku zwrócił się do króla Władysława II aby uczynił je wolnym lennem.
W XVI stuleciu zamek znajdował się w posiadaniu panów ze Stvolová, którzy po 1520 roku i około 1567 roku dokonali przebudowy swej siedziby, zwiększając komfort mieszkalny i nadając jej renesansowych cech stylistycznych. Drahanovice długo im nie służyły, gdyż utracili wieś z zamkiem w 1622 roku, w ramach represji po nieudanym powstaniu antyhabsburskim. Kolejni właściciele często się zmieniali, natomiast podupadła budowla służyła już wówczas jedynie celom gospodarczym i jako miejsce zamieszkiwania urzędników dworskich. W połowie XIX wieku jedyny ocalały element, wieżę mieszkalną, poddano romantycznej przebudowie, a po roku 1960 renowacji.
Architektura
Zamek wzniesiono na niewysokim wywyższeniu terenu o spłaszczonej powierzchni, mającym w planie owalny kształt o wymiarach około 35 x 30 metrów. Teren ten zajmował centralną część nawsia, po południowej stronie przecinającego osadę strumienia, a po północno – wschodniej stronie otoczonego cmentarzem gotyckiego kościoła św. Jakuba. Układ zabudowań dziedzińca zamkowego pozostaje nieznany, wiadomo jedynie, iż w linii obwarowań, w północno – zachodniej, narożnej części założenia, znajdowała się czworoboczna w planie wieża, pierwotnie być może głównie o obronnym, a następnie także mieszkalnym przeznaczeniu, oraz na wschód od niej podpiwniczony budynek o nieznanej funkcji.
Wieża w planie otrzymała wymiary 6 x 6,2 metra. Posiadała cztery główne kondygnacje (oraz poddasze), z czego dwie najwyższe pełniły funkcje mieszkalne. Wejście do niej pierwotnie znajdowało się na wysokości pierwszego piętra, musiały więc do niego prowadzić drewniane zewnętrzne schody. Przyziemie oraz wąska komora piwniczna w której znajdowała się studnia, dostępne były tylko i wyłącznie z pierwszego piętra, za pomocą drabiny opuszczanej przez otwór w stropie. Wyższe, pierwsze piętro (kondygnacja wejściowa) zwieńczone było sklepieniem kolebkowym i najpewniej pełniło rolę gospodarczego przedsionka. Dwie najwyższe kondygnacje mieszkalne początkowo kryte były stropami belkowymi.
W XVI wieku niewygodne do użytkowania drabiny zastąpiła cylindryczna klatka schodowa, częściowo wtopiona w mur południowy, a częściowo wysunięta ryzalitowo przed lico. Połączyła ona wszystkie kondygnacje, łącznie z przebudowanym poddaszem. Dodatkowo na drugim piętrze założono żebrowe sklepienie sześciodzielne, spięte zwornikiem ze znakiem herbowym Jana Drahanovskiego ze Stvolová z datą 1567. Co ciekawe żebra nie pełniły w nim już funkcji konstrukcyjnej a jedynie dekoracyjną.
Stan obecny
Obecnie jedyną pozostałością zamku – dworu jest wieża mieszkalna, przebudowana w XVI stuleciu (klatka schodowa, sklepienie drugiego piętra, najwyższa kondygnacja) i XIX wieku (hełm). Po przeprowadzeniu w ostatnich latach renowacji, w 2002 roku została udostępniona dla zwiedzających. Mieści ona niewielką ekspozycję archeologiczną oraz wystawę poświęconą historii regionu. W nowożytnym budynku po wschodniej stronie wieży przetrwały podsklepione piwnice, być może pochodzące z okresu średniowiecza. Być może gotycki rdzeń ma także niski obecnie mur sąsiadujący z wieżą.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Morava, t. II, red. Z.Fiala, Praha 1983.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Vojkovský R., Drahanovice. Černá věž a zbytky tvrze západně od Olomouce, Dobrá 2009.