Historia
Zamek został ufundowany przez Jana llburka z Vřesovic, wnuka husyckiego dowódcy Jakubka z Vřesovic. Była to jedna z nielicznych warowni na której wzniesienie budowniczy poprosił o królewską zgodę. W 1478 roku wydał ją Władysław Jagiellończyk, zezwalając na powstanie zamku górującego nad miejscowością Doubravice („castrum seu munitionem de novo facere”). Jan w przeciwieństwie do jego czterech braci, w trakcie podziału rodowego majątku z 1467 roku, uzyskał dobra ziemskie bez zamku (Strupčice, Žalany z dworem, las Dubí, Chouč, Liběšovice, Roudníky, Věšťany i winnica zwana Obruská). Początkowo zapewne mieszkał w pobliskich Teplicach, gdzie z ramienia czeskiego władcy pełnił urząd hejtmana, ale w latach 70-tych brak reprezentacyjno – obronnej siedziby musiał się dla niego stać dokuczliwy, zwłaszcza że przed 1480 rokiem utracił stanowisko, a próby odzyskania praskiego domu jego ojca okazały się nieskuteczne.
Królewskie zezwolenia na budowę zamków w drugiej połowie XV wieku były nietypowe, szlachta bowiem albo nie przejmowała się już wówczas pozwoleniami, albo coraz częściej wybierała do zamieszkiwania wygodniejsze siedziby dworskie lub miejskie. Wyjątkowe wystąpienie o pozwolenie na budowę mogło wynikać z braku przez Jana jakiejkolwiek znaczniejszej siedziby. Mogło być też próbą zabezpieczenia się formalnego, na wypadek jakichkolwiek kłopotów prawnych. Budowa zamku Jana postępowała bardzo szybko, przypuszczalnie pod nadzorem mistrza z sąsiedniego regionu miśnieńskiego. Już w 1481 roku Jan llburk opisywał siebie jako siedzącego na Dúbravskiej Hoře. Również w tym samym roku w przywileju królewskim dla wsi Strupčice, opisany został jako dzielny Jan Ilburk z Vřesovic na Dúbravskiej Hoře. W 1483 roku natomiast wspomniano pewnego karczmarza Tocha, który miał mieszkać w Teplicach pod górą zamkową.
Dla potomków Jana Ilburka zamek miał ogromne znaczenie, ponieważ dał nazwę całej gałęzi rodu, która stała się najważniejszą częścią Vřesoviców. Syn Jana, Vilém, został prokuratorem królewskim, a pod koniec życia nawet podkomorzym. Jeszcze bardziej utytułowany był wnuk Jana, Volf z Vřesovic, który piastował urząd burgrabiego zamku praskiego, później był podkomorzym królowej Anny, a od 1547 roku piastował urząd najwyższego pisarza. Po śmierci Volfa z Vřesovic, w 1569 roku majątek został po długich kłótniach i sporach podzielony pomiędzy jego żonę, brata i córkę. W 1578 roku zamek został przejęty przez Viléma z Rožmberka, następnie na krótko przez cesarza, a później Jana z Lobkovic i Bohuslava Kaplířa z Sulevic. Od 1590 roku zamek należał do panów z Vchynic, którzy rozpoczęli przebudowę zewnętrznych obwarowań na nowożytny system bastionowy. Prace te chwilowo zostały przerwane w 1624 roku, ponieważ Vilém Vchynský opuścił kraj, lecz po powrocie dokończył on fortyfikowanie zamku, pomimo oporu dworu w Wiedniu. Niestety w 1626 roku wybuchł pożar, powodując zniszczenia wycenione na kwotę 16 000 talarów.
Podczas wojny trzydziestoletniej zamek został zajęty przez armię cesarską pod dowództwem Pertolda z Valdštejna, a w 1639 roku zdobyty przez Szwedów po siedmiodniowym oblężeniu i kapitulacji garnizonu. Z zamku zdobywcy uczynili sobie kwaterę z której pustoszyli okoliczne tereny. Usunięto ich w 1640 roku, po czym zamek ponownie na cztery lata zajął garnizon cesarski. Po jego odejściu Doubravská Hora została zburzona, by nie posłużyć w przyszłości kolejnym oddziałom wojskowym. Do 1655 roku rozebrano nie tylko nowożytne bastiony, lecz niestety i gotyckie baszty, mury i budynki mieszkalne.
Architektura
Zamek zajmował całą owalną w planie kulminację stojącej samotnie góry, opadającej stromymi stokami z niemal każdej strony. Z tego powodu wieloboczny obrys murów obronnych musiał dostosować się do kształtu terenu i miał formę zbliżoną do owalu. Obwód ten został w XVI wieku wzmocniony cylindrycznymi, nierównomiernie rozstawionymi basztami, które po północnej stronie łączyły się z zabudowaniami mieszkalnymi. Rozmieszczono je w kluczowych dla obronności narożnikach i załamaniach murów, za wyjątkiem naroża zachodniego, najbardziej oddalonego od bramy na wschodzie i zapewne uznanego za najbezpieczniejsze. Ponadto zewnętrzną strefę obrony zapewniała fosa oraz wał ziemny, powtarzające obrys murów.
Pomimo późnego czasu powstania zamku, jego obwarowania wzniesiono jeszcze w średniowiecznym systemie basztowym. Poszczególne baszty były wyższe niż mur obronny, przystosowane do ognia flankowego, a w razie konieczności mogły stanowić samodzielne dzieła obronne. We wnętrzu ich kondygnacje rozdzielały płaskie drewniane stropy, wydzielające ciemne przyziemie, dostępne jedynie przez otwór w suficie, oraz kolejne trzy piętra. Pierwsze i drugie piętra zostały wyposażone w kluczowe otwory strzeleckie, przystosowane do użycia ręcznej broni palnej. Trzecie piętra posiadały także większe, być może wtórne okna. Zwieńczenia baszt stanowiły nadbudowy szkieletowe (szachulec) i wysokie dachy ostrosłupowe.
Główne skrzydło mieszkalno – reprezentacyjne zamku przylegało do północnych odcinków muru obronnego. Było co najmniej dwupiętrowe, z pomieszczeniami na pierwszym piętrze przykrytymi prostymi sklepieniami krzyżowymi i zapewne z podsklepionym również przyziemiem. Węższe skrzydło gospodarcze ze studnią znajdowało się przy południowym murze. Także południowo – zachodnia część obszaru dziedzińca, przy wewnętrznych elewacjach murów, została zabudowana. Była więc Doubravská Hora typem zamku z wolną przestrzenią pośrodku wewnętrznego dziedzińca, formą nieczęsto spotykaną na terenie Czech czy Śląska. Główny pałac natomiast z pewnością wzniesiono pod wpływem późnośredniowiecznego stylu zapożyczonego z nieodległej Miśni.
Stan obecny
Celowo zburzony w XVII wieku zamek, został częściowo odbudowany w duchu romantyzmu w XIX stuleciu. Z tego powodu dzisiaj oglądać można trzy przekształcone baszty oraz jedną pozostającą w stanie ruiny, lecz za to o pierwotnym wyglądzie. Odbudowano także skrzydło północne i południowe, niestety jednak utraciły one oryginalne cechy stylistyczne na rzecz neogotyckiego wyglądu. Obecnie zabytek jest własnością organizacji społecznej, dzięki której w ostatnich latach dokonano jego częściowej renowacji.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Boukal J., Jan Ilburk z Vřesovic a počátky hradu Doubravská Hora ve světle písemných pramenů, „Monumentorum Custos”, 13/2020.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky, Praha 2002.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.