Historia
Budowa zamku w osadzie Dolní Kounice miała miejsce na przełomie XIII i XIV wieku. Prace rozpoczęto z inicjatywy położonego w pobliżu żeńskiego klasztoru premonstratenek, dla którego nowa budowla miała się stać siedzibą prepozyta i pełnić funkcję ochronną dla konwentu. Na co dzień zarządzana była przez burgrabiego, który po raz pierwszy został odnotowany w przekazach pisemnych w 1330 roku. Fundacja zamku przez żeński konwent była niecodzienna, świadcząca o wyjątkowej sile gospodarczej i majętności klasztoru, który pragnął bronić swych dóbr w niespokojnych czasach po wymarciu dynastii Przemyślidów.
Po kasacji klasztoru na skutek reformacji, w 1537 roku zamek został sprzedany. Kupcem był Jiři Žabka z Limberka, który rozpoczął gruntowną przebudowę zamku w renesansową rezydencję. Wiązało się to między innymi z obniżeniem wysokości gotyckich wież oraz zmianą wystroju i wymianą części detali architektonicznych. W 1561 roku syn Jerzego, Burian Žabka, sprzedał budowlę Zikmundovi Prakšickému, a ten następnie odsprzedał go w 1588 roku Bernardowi Drnovskiemu z Drnovic. Nowy właściciel do 1618 roku dokończył renesansową przebudowę, powiększając zabudowę mieszkalną zamku o dodatkowe piętro i przekształcając podzamcze.
Na początku wojny trzydziestoletniej majątek kounicki został skonfiskowany ówczesnym właścicielom: Johance Drnovskiej z Drnovic i jej mężowi Jiříkowi z Rogendorfu, a następnie sprzedany kardynałowi Františkovi z Ditrichštejna. W jego czasach zamek już w 1623 roku spłonął. Małe zainteresowanie właściciela sprawiło, że odbudowę przeprowadzono dopiero w połowie XVII wieku. W 1663 roku zamek był na tyle dobrze ufortyfikowany, że wytrzymał najazd tatarskiego oddziału. Po tym wydarzeniu Ditrichštejnowie dokonali barokowej przebudowy zamku, w którym zamieszkiwali aż do 1862 roku. Do drugiej wojny światowej właściciele zmieniali się kilkukrotnie, a w czasie okupacji niemieckiej rezydencja była siedzibą Wehrmachtu. Po wojnie zabytek uległ nacjonalizacji.
Architektura
Zamek został zbudowany na kulminacji wzniesienia, usytuowanego po południowej stronie żeńskiego klasztoru premonstratenek i po zachodniej stronie rzeki Jihlavy. Rzeka płynęła w wąskiej i głębokiej dolinie, dlatego opadające ku niej strome i wysokie zbocza zapewniały na wschodnim odcinku znaczną ochronę, lecz od północy i południa, a zwłaszcza od zachodu, stoki były łagodniejsze i bardziej przystępne. Wymagało to przeprowadzenia na trzech wspomnianych odcinkach prac ziemnych, za sprawą których zamek chroniony był szeroką suchą fosą.
Zamek założono na planie prostokąta o wymiarach 28 x 47 metrów. Składał się on z dwóch długich skrzydeł położonych równolegle do siebie i wydzielających pośrodku bardzo wąski dziedziniec o szerokości jedynie 12 metrów. W trzech narożnikach zamku umieszczono czworoboczne wieże, mianowicie po jednej od północy, zachodu i południa. W czwartym narożniku północno – wschodnim wieży raczej nie wybudowano, ze względu na zbyt duże rozmiary tamtejszego skrzydła, ochronę nadrzecznych zboczy i oddalenie od bramy. Pomimo tego całość miała formę regularnego tak zwanego zamku kasztelowego, co było unikalne, ze względu na fundatora budowli, jakim był klasztor.
Brama wjazdowa na teren dziedzińca zamku znajdowała się pomiędzy dwoma wieżami w kurtynie północno – zachodniej, przy której wzniesiono wysunięty w stronę fosy czworoboczny w planie budynek bramny. Od połowy XIV wieku na południe i zachód od rdzenia zamku funkcjonowało podzamcze, dla którego rolę głównej bramy pełniła wieża z przejazdem w przyziemiu. Ponadto funkcjonowała furta prowadząca na ścieżkę schodzącą w stronę klasztoru. Gospodarcza zabudowa podzamcza mogła być przystawiona do wewnętrznych elewacji muru obronnego.
Rozbudowa późnogotycka z drugiej połowy XV wieku doprowadziła do powiększenia rdzenia zamku o dwa nowe skrzydła. Umieszczono je przy krótszych bokach dziedzińca, co doprowadziło do postania zamkniętej, czteroskrzydłowej zabudowy. Pod koniec XV lub na początku XVI wieku powstał zewnętrzny obwód muru parchamu, wzmocnionego cylindrycznymi i półokrągłymi basztami oraz usytuowanym pod lekkim skosem przedbramiem. Posiadało ono w ozdobionej maswerkami niszy gotyckie sedilia. Wzmocniono również wjazd na teren przedzamcza, który zaopatrzono w barbakan. Ponadto zabezpieczono mniejszym przedbramiem furtę prowadzącą do klasztoru.
Stan obecny
Zachowany do dzisiaj zamek za sprawą renesansowej przebudowy i późniejszych przekształceń prawie całkowicie utracił pierwotne cechy stylistyczne. W jego zunifikowanej, pozbawionej wież bryle, ukryte są mury oryginalnego założenia, jednak gołym okiem dojrzeć można jedynie nieliczne pierwotne elementy architektoniczne, przykładowo narożną basztę cylindryczną, mury obronne podzamcza czy gotyckie dwudzielne okno na zamku górnym. Dość zaniedbany zabytek udostępniony jest do zwiedzania jedynie w soboty i niedziele o określonych godzinach, które najlepiej sprawdzić na oficjalnej stronie tutaj.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Hrady a zámky na Moravě a ve Slezsku, Praha 1999.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.