Historia
Okoliczne tereny od XIII wieku należały do rodu Hroznatoviców. Po śmierci jednego z członków rodziny, Sezema z Krašovic, Bělé odziedziczył jego syn Racek, który w latach 1313–1315 wzniósł zamek. Po raz pierwszy został on wspomniany w źródłach historycznych już w 1318 roku. Kolejnymi właścicielami byli potomkowie Racka: syn Sezema i wnuk Vaclav. Po nich od 1415 roku zamek dzierżyli Nevstup i Bavor ze Švamberka, a w 1426 roku warownię kupili Burian i Jan z Gutštejna. Nowi właściciele nie osiedlili się w Dolní Bělá, lecz zarządzali tutejszym majątkiem przez burgrabiego, ich potomkowie sfinansowali natomiast późnogotycką przebudowę zamku. W 1509 roku Jan z Gutštejna zmuszony był do oddania zamku i okolicznych włości Albrechtovi z Kolovrat. W ciągu parunastu kolejnych lat właściciele parokrotnie się zmieniali, aż w końcu zadłużony zamek powrócił w ręce Jana i Volfa z Gutštejna. W 1584 roku Krzysztof Markvart z Hrádku dokonał renesansowej przebudowy średniowiecznej warowni, lecz jego potomkowie z powodu popadnięcia w długi musieli sprzedać rezydencję. W 1755 przejął ją klasztor w Plasach, który jednak nie inwestował w budowlę, doprowadzając ją do ruiny. W 1785 roku klasztor został zlikwidowany i odtąd zamek służył jako źródło kamienia dla mieszkańców wioski.
Architektura
Zamek został wzniesiony ponad wioską, na cyplu wzgórza opadającego stromymi skarpami z wszystkich stron poza północną. Mury obronne zostały wzniesione na planie nieregularnego pięcioboku, by dopasować się do kształtu terenu. Główny dom mieszkalny przystawiono do wewnętrznej ściany wschodniej kurtyny. Była to prosta, jednopiętrowa budowla na planie prostokąta, powiększona w XV lub XVI wieku o skrzydło północne, które nadało zabudowie kształt litery L. Dodatkowy, być może gospodarczy budynek stał przy skośnej kurtynie zachodniej. Wjazd do zamku, poprzedzony niewielkim przedbramiem, umieszczono po stronie zachodniej. Prowadził z niego drewniany most przerzucony ponad suchą fosą, łączący się z dziedzińcem podzamcza.
Proste, drewniano – ziemne obwarowania podzamcza zostały w XV lub XVI wieku rozbudowane do formy kamiennego muru wzmocnionego narożną, cylindryczną wieżą po stronie północno – zachodniej i zaopatrzonego w czworoboczny budynek bramny po stronie północnej. Wieża narożna miała 8 metrów średnicy, przy około 2 metrach grubości murów. Prawdopodobnie powstała po wojnach husyckich i z wewnętrzną średnicą wynoszącą 4 metry mogła służyć do ostrzału z broni palnej. Przed obwarowaniami podzamcza umieszczono rów o około 12 metrach szerokości, obiegający go półkolem od północy do zachodu. Do XVI wieku został on przekształcony w formę dwóch fos przegrodzonych ziemnym wałem. Obecna głębokość fosy wynosi około 3 metry.
Stan obecny
Zamek przetrwał do czasów współczesnych w bardzo słabo zachowanej formie. Widoczne są jedynie niewielkie fragmenty murów zamku górnego i pozostałości dawnej fosy. Najciekawszym elementem jest zachowana dolna część cylindrycznej wieży na podzamczu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Strona internetowa dolnibela.cz, hrad Bělá.