Historia
Wieś Dolany po raz pierwszy wzmiankowana była w 1232 roku, kiedy to należała do Drslava z rodu Drslaviców. Już jednak od 1238 aż do końca XV wieku dzierżyła ją jedna z gałęzi rodziny Rýzmburków i to najprawdopodobniej oni wznieśli w ostatniej ćwierci XIV wieku murowaną wieżę mieszkalno – obronną. Po raz pierwszy bezpośrednio została ona udokumentowana dopiero w 1515 roku jako własność braci Jana i Zygmunta Měsíčków z Výškova, natomiast wcześniej, od 1492 do 1515 roku posiadać miał ją Racek Měsíčki. W ich czasach budowla została powiększona o nowe skrzydło przystawione do średniowiecznej wieży, zasypano wówczas także fosy.
Od 1631 roku Dolany dzierżył Rudolf Čejka z Olbramovic, który kupił je od Bořivoja Měsíčka. Po nim kolejni właściciele zmieniali się dość często, a stan budowli zaczął się pogarszać. W XVIII wieku majątek przejęli jezuici z Klatovy, którzy wykorzystywali budowlę jako letnią rezydencję. Za ich czasów wzniesiono kolejne, tym razem barokowe skrzydło po stronie południowej. Od 1805 roku zabytek zaczął pełnić funkcje mieszkalne.
Architektura
Wieża mieszkalna została wzniesiona na planie czworoboku o wymiarach 17 x 23 metry. Jej wnętrze na każdej kondygnacji zostało podzielone na dwie części: zachodnią i wschodnią, obie o mniej więcej jednakowej wielkości. Wejście prowadziło przez portal po stronie północnej umieszczony tuż przy ścianie działowej, funkcjonował także portal wejściowy po stronie wschodniej prowadzący do sutereny. Posiadała ona, podobnie jak pierwsze piętro nadziemne, izby zwieńczone sklepieniami kolebkowymi. Pozostałe dwie kondygnacje przykryte były drewnianymi stropami i najpewniej pełniły funkcje mieszkalne. Na najwyższej kondygnacji w ścianie wschodniej umieszczony był kominek, piętro to miało również dostęp do wykusza latrynowego z unikalnym drewnianym portalem siodłowym. Wskazuje on, iż także ściany izby pokryte były pierwotnie drewnianą okładziną, pozwalającą na lepszą akumulację ciepła niż gołe kamienne mury. Powyżej mogła znajdować się jeszcze jedna murowana, niezachowana kondygnacja.
Wieżę pierwotnie ciasno otaczał kamienny mur obronny z zaokrąglonym północno – wschodnim narożnikiem oraz fosa. Na koronę muru obwodowego, gdzie znajdował się ganek dla obrońców, można było się przedostać z trzeciej kondygnacji wieży poprzez blokowaną ryglem furtę. Otaczająca całe założenie szeroka fosa była napełniona wodą. Prowadził przez nią drewniany most zapewniający wjazd od strony zachodniej.
Na początku XVI wieku w miejscu wjazdu na dziedziniec stanął nowy budynek, lecz brama wjazdowa nadal funkcjonowała na starym miejscu. Nowe skrzydło zostało bezpośrednio połączone portalem z wieżą mieszkalną na poziomie drugiej kondygnacji. Obwód muru obronnego w okresie tym wzmocniony został także cylindryczną wieżyczką usytuowaną w narożniku południowo – wschodnim.
Stan obecny
Średniowieczna wieża mieszkalna, mimo iż zaniedbana, przetrwała do czasów współczesnych. Obecnie wyrasta ona z ponad nowożytnych, renesansowych i barokowych skrzydeł, otaczających ją z trzech stron. Zachowały się również fragmenty muru obronnego otaczającego niegdyś całe założenie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 1, Praha 1998.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.