Historia
Osada Dobrš już we wczesnym średniowieczu posiadała duże znaczenie, o czym świadczyłoby funkcjonowanie w niej aż dwóch kościołów romańskich, prawdopodobnie związanych z książęcym grodem lub dworem. Najwcześniejsza wzmianka pisana o Dobrš, w której jako właściciel wymieniony został Přibík zwany Kočík, zapisana została w 1377 roku. Wiadomo także, iż jego synowie Jan, Vintíř i Přibík na przełomie XIV i XV wieku pełnili służbę u joannitów ze Strakonic. Sam zamek, a właściwie wchodząca w jego skład wieża mieszkalna, prawdopodobnie powstała w XIV wieku. Do rozbudowy założenia przyczynił się kolejny członek rodu, Václav, potwierdzony źródłowo od 1454 roku. Zapewne dokonał on naprawy ze zniszczeń poczynionych w okresie wojen husyckich.
Od 1516 roku Dobrš dzierżył Kryštof Koc, prowadzący na zamku prace budowlane aż do śmierci w 1563 roku. Do jego majątku należały także dwór, browar i wsie Dobrš, Radkovice, Němčice, Kváskovice i Zálezly. W 1597 roku Václav Koc ukończył przebudowę średniowiecznego zamku na renesansową rezydencję. Gdy zmarł w 1608 roku, majątek został podzielony aż na cztery części, pomiędzy różne gałęzie rodziny. Do ich ponownego połączenia doszło dopiero w latach 30-tych XVII wieku, kiedy to całość przejęła Anna z Říčan. Kolejni właściciele zmieniali się dość często. W 1692 roku Hubert Zikmund Althan wyburzył część zabudowań by wznieść nowy barokowy pałac, którego jednak nigdy nie dokończył. Kolejnym właścicielem od 1707 roku był Adam František Schwarzenberg. Od tamtego czasu aż do 1800 roku zamieszkiwali w niej urzędnicy i pracownicy gospodarstwa rolnego. Następnie w barokowej części zamku otwarta została szkoła.
W XIX wieku budowla niszczona była dwukrotnie wichurami, a dodatkowo w 1911 roku częściowo spłonęła. Zniszczoną rezydencję w 1911 roku odkupił Josef Menčík, kolekcjoner i pasjonat, znany jako ostatni czeski rycerz, który w 1938 roku samotnie wyjechał konno w pełnej zbroi rycerskiej przeciwko nazistowskim czołgom. Zmarł w 1945 roku, kilka dni po tym gdy jego zamek został znacjonalizowany. Ponownie podupadła budowla doczekała się gruntownej naprawy i renowacji dopiero w 1997 roku.
Architektura
Zamek założony został na zachodnim skraju osady, na terenie nie szczególnie korzystnym pod względem obronnym, na lekko opadającym zboczu, w miejscu pozbawionym przewagi wysokości. Dopiero w odległości kilkuset metrów, po południowej stronie stoki mocno obniżały się ku dolinie rzeki Peklov, w stronę której wiodła główna droga przecinająca Dobrš. Położenie zamku znacznie odróżniało go od starszego dworu przy kościele św. Jana i Piotra we wschodniej części osady, usytuowanego na chronionym z trzech stron zboczami cyplu. Korzystniejszy natomiast dla XIV-wiecznego zamku mógł być większy wolny obszar dla zabudowań gospodarczych.
Najstarszą częścią założenia była czworoboczna wieża, otoczona owalnymi w planie obwarowaniami o średnicy około 27 metrów i nawodnioną fosą. Pomieszczenia mieszkalne znajdowały się w wieży na trzecim piętrze, przyziemie zapewne, jak to zazwyczaj bywało, przeznaczono na funkcje gospodarczo – magazynowe, a piętro najwyższe, być może z drewnianą lub szachulcową nadbudową – na potrzeby obronne. Najniższa kondygnacja przykryta została sklepieniem kolebkowym, zaś górne piętra rozdzielone były drewnianymi stropami z belkami osadzanymi w otworach pozostawionych w murze. Na trzecim, mieszkalnym piętrze znajdowały się większe okna z kamiennymi bocznymi siedziskami umieszczonymi w niszach oraz wykusz latrynowy. Dolne kondygnacje doświetlały jedynie wąskie otwory szczelinowe.
W okresie późnogotyckim, najpewniej około połowy XV wieku, pierwotne obwarowania drewniano – ziemne zastąpiono kamiennym murem, połączonym z wieżą mieszkalną od strony wschodniej i zachodniej. Zabudowę mieszkalną powiększono wówczas o skrzydło zachodnie, przystawione do wewnętrznej ściany muru obronnego i do wieży czworobocznej. Posiadało ono trzy pomieszczenia na poziomie parteru, prawdopodobnie w typowym dla średniowiecza układzie ze środkową sienią i dwoma bocznymi izbami. Drugie, węższe skrzydło wzniesiono przy kurtynie wschodniej i zaopatrzono w wieżę lub budynek bramny, wysunięty na wschodzie w całości przed lico murów budynku. Prowadzić do niego musiał drewniany, po części zwodzony most przerzucony nad fosą.
W XVI wieku po południowej i północnej części wieży bramnej dostawiono dwa dodatkowe skrzydła o z grubsza prostokątnych rzutach, usytuowane dłuższymi ścianami prostopadle do przejazdu bramnego. Każde z nich mogło mieć niezależny wjazd od strony czoła zamku. Zapewne zaniknął też wówczas drewniany ganek obronny okalający wieżę mieszkalną, lecz została ona podwyższona o dodatkową kondygnację.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowała się zrujnowana mieszkalna wieża główna oraz przekształcone w czasach nowożytnych, przylegające do niej skrzydło mieszkalne. Niestety jeszcze pod koniec XX wieku drastyczne usunięto korpus historycznego skrzydła zachodniego i zastąpiono go nowym dwupiętrowym budynkiem z cegły. Zabudowania te znajdują się w rękach prywatnych i prawdopodobnie nie są udostępnione do zwiedzania, lecz podobno po skontaktowaniu się z właścicielem istnieje możliwość wejścia do zamku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 1, Praha 1998.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Čechy, t. V, red. Z.Fiala, Praha 1986.
Kašička F., Prostředí feudálního sídla a církve v jihočeské vesnici – Dobrš (okres Strakonice), „Archæologia historica”, tom 21/1996.