Historia
Wieś Dobronice została założona pod koniec XII wieku przez Jana, syna Dobroňa z możnego rodu Vitkowców, natomiast sam zamek, górujący nad osadą i brodem na rzece Lužnica, powstał na początku XIV wieku z inicjatywy Rožmberków. Od nich na drodze zastawu warownię przejęła rycerska rodzina powiązana z władykami z Malovic, Kraselova i Žimutic. Pierwszym znanym właścicielem który mianował się z Dobronic, był Diviš, wspominany w źródłach w 1322 roku. Jego potomkowie utrzymywali zamek do roku 1455, kiedy to Dobronice odkupili Rožmberkowie.
W latach 1455-1459 zamek należał do Oldřicha z Rožmberka, który dobudował skrzydło zachodnie. Po nim Dobronice należały do Vítkovów z Rzavé, za których przeprowadzono wielką późnogotycką rozbudowę zamku, a następnie w 1528 roku do Víta ze Rzavé. Ten sprzedał połowę zamku wraz z podzamczem braciom Volfowi, Jindřichowi i Jiřímamowi Hozlauerom z Hozlau. Drugą połowę Hozlauerowie nabyli już rok wcześniej.
W 1622 roku Jan Hozlauer utracił majątek w wyniku konfiskaty z powodu udziału w powstaniu antyhabsburskim, a Dobronice przejął najwyższy poczmistrz Królestwa Czech, Ferdinand Prugger z Grunburga. W 1691 roku zamek nabyło jezuickie kolegium, które administrowało nim aż do zniesienia zakonu w 1773 roku. Od tamtego czasu budowla popadła w ruinę.
Architektura
Zamek wzniesiono na górskim grzbiecie, który po zachodniej stronie stromymi stokami spada w dolinę Lužnice, a na wschodzie również stromymi skarpami góruje nad głęboką doliną, którą płynie rzeka i gdzie znajdował się bród. Jako że południowa część wzgórza zwęża się stopniowo aż do skalnej grani, jedyna możliwa droga do zamku, jak i jedyne potencjalne niebezpieczeństwo mogły nadejść od strony północnej.
Kształt murów obwodowych zamku dostosowano do formy wzniesienia: zachodnia kurtyna była prosta, wschodnią umieszczono pod lekkim skosem, natomiast południowa była wyraźnie krótsza niż północna. Umieszczoną od północy bramę (której wrota można było blokować ryglem) flankowała wysoka, cylindryczna wieża, usytuowana blisko narożnika północno – zachodniego, a przed nią i murem obronnym dodatkowe zabezpieczenie zapewniały dwa szerokie rowy, nad którymi przerzucono drewniany most. Najstarsze budynki mieszkalne umieszczono przy kurtynach południowej i wschodniej. Dłuższe skrzydło wschodnie wystawało w kierunku skarpy i posiadało w przyziemiu trzy pomieszczenia o w przybliżeniu równej wielkości.
Wieża główna umieszczona została w linii muru obronnego. Otrzymała 8,7 metra średnicy, mury grube na 2,8 metra i wysokość nieco przekraczającą 22 metry. Wejście do wieży głównej było, co oczywiste, z powodów obronnych umieszczone wysoko ponad poziomem dziedzińca, po stronie południowej. Wsporniki pod progiem oraz gniazda po belkach sugerują, iż do ostrołukowego portalu prowadził drewniany ganek, być może połączony z koroną czołowego muru obronnego. Najniższa kondygnacja, jak zawsze w stołpach, dostępna była jedynie z poziomu pierwszego piętra i wentylowana tylko przez wąski rozglifiony do wnętrza otwór, przepruty wysoko, tuż pod stropem po stronie północnej. Podobny pojedynczy otwór doświetlał pierwsze piętro, powyżej którego znajdowały się trzy nieco niższe, ale szersze kondygnacje, doświetlane od wschodu prostymi szczelinami i dostępne z pierwszego piętra drabinami. Jedynie na najwyższy poziom obronny prowadziły krótkie schody o 11 stopniach, osadzone w grubości muru. Wszystkie kondygnacje posiadały płaskie, drewniane stropy, poza górną przykrytą bezżebrowym sklepieniem krzyżowym i najwyższą, obronną, prawdopodobnie otwartą na więźbę dachową. Zwieńczenie wieży niewątpliwie stanowił krenelaż, przykryty ostrosłupowym dachem dla ochrony przed deszczem i niepogodą.
Rozbudowa późnogotycka z XV i XVI wieku wzbogaciła zamek o nowe skrzydło mieszkalne przystawione do wewnętrznej ściany kurtyny zachodniej. Mieściły się w nim zapewne pomieszczenia reprezentacyjne; przynajmniej jedno z nich posiadało sklepienie gwiaździste. Największe prace budowlane objęły część północną zamku. Skrzydło wschodnie przedłużono od północy o kolejną część, posiadającą na piętrze jedno duże, sklepione pomieszczenie i dwie mniejsze komory po stronie zachodniej. Wjazd na dziedziniec usytuowano z tego powodu nieco bardziej na zachód, a całość północnej części zamknięto przed cylindryczną wieżą nowym murem obronnym tworzącym parcham (prawdopodobnie przepruto wówczas nowe wejście w przyziemiu wieży głównej, łączące ją z terenem międzymurza).
W przestrzeni pomiędzy pierwotnymi dwoma rowami oddzielającymi zamek główny od podzamcza, wzniesiono nowy, prostokątny w planie budynek. Jego zachodnia część miała w przyziemiu wielką, przejezdną sień ze sklepieniami krzyżowymi, natomiast we wschodniej części umieszczono salę ze sklepieniem kolebkowy i ścianami wyłożonymi drewnianymi deskami w celu utrzymywania ciepła. Rozbudowa późnogotycka spowodowała praktycznie całkowite pozbawienie funkcji obronnych zamku.
Stan obecny
Zamek Dobronice znajduje się dzisiaj w formie trwałej ruiny z zachowaną masywną cylindryczną wieżą i fragmentami murów obronnych. Po wschodniej stronie dziedzińca znajdują się piwnice dawnego gotyckiego pałacu oraz jedno późnogotyckie zadaszone pomieszczenie przyziemia, natomiast na południowym cyplu ruiny domu z reliktami pomieszczenia z początku XVI wieku. W stosunkowo najlepszym stanie zachowało się skrzydło północne z XVI stulecia. Zamek udostępniony jest do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Čechy, t. V, red. Z.Fiala, Praha 1986.
Kyncl J., Varhaník J., Velká věž hradu Dobronice [w:] Archeologické výzkumy v jižních Čechách 18, České Budějovice 2005.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.