Historia
Początki zamku Děvín sięgały połowy XIII wieku, a więc czasów panowania Wacława I oraz jego syna i następcy Przemysła Ottokara II. Była to warownia królewska, wybudowana w celu ochrony szlaku handlowego, prowadzącego z Czech na północ do Łużyc i na Śląsk. Prawdopodobnie służyć miał także zabezpieczeniu i administrowaniu domeny królewskiej, w centrum której stanął później ważniejszy zamek Bezděz. W 1260 roku wymieniony został w dokumentach niejaki Jindřich, burgrabia na Děvíně, co było pierwszą wzmianką pisemną o zamku.
Zapiski z 1283 roku wspomniały, iż Děvín był jednym z czterech zamków przekazanych przez Wacława II Janovi z Michalovic, w zamian za dobra w Děčínie. Po nim zamek należał tymczasowo do prepozyta wyszehradzkiego Jana, a od połowy XIV wieku do możnej rodziny Vartemberków, którzy dzierżyli Děvín aż do początku XVI wieku. Wraz z pobliskimi budowlami w Stráží, Ralsku i Zákupach oraz odleglejszym Tolštejnem, wszedł w skład ich rodowego dominium. Przynależność ta sprawiła, iż w 1444 roku zamek był oblegany przez Łużyczan, w ramach odwetowego najazdu na posiadłości Vartemberków. Dobrze zabezpieczonej warowni nie udało się wówczas napastnikom zdobyć, tylko wsie należące do zamku zostały ograbione i spalone.
W 1516 roku Jan z Vartemberka sprzedał Děvín Biberštejnom. Od tamtego momentu znaczenie zamku zaczęło spadać, choć wprowadzono jeszcze renesansowe modyfikacje, o czym świadczyłyby odnalezione resztki sgraffiti. Zagładę zamku przyniosła wojna trzydziestoletnia, w trakcie której w 1645 roku został zburzony przez Szwedów. Od tamtego momentu pozostawał opuszczony, a ruiny dodatkowo rozebrali okoliczni mieszkańcy w celu pozyskania materiałów budowlanych.
Architektura
Zamek usytuowano na bardzo rozciągniętej, skalistej grani, która wpłynęła na jego mocno wydłużony w planie i zarazem wąski kształt. Wzgórze zamkowe natura odizolowała od innych wzniesień w miarę płaskim terenem, jedynie na południowym – zachodzie przełęcz połączyła je z sąsiednią górą zwaną Hamerski Špičák. Tam też podejście do zamku było najłagodniejsze, podczas gdy z pozostałych stron był on zabezpieczony wysokimi i stromymi zboczami.
Mniej więcej w środkowej części założenia wzniesiono prostokątny w planie budynek mieszkalny, być może z wieżową częścią zachodnią. Zabudowa ta stanowiła południową, najszerszą część otoczonego murem obronnym dziedzińca, który zwężał się w kierunku północnym. Strome stoki wzgórza zapewniały mu ochronę praktycznie z każdej strony, zmuszając do nietypowego rozwiązania wjazdu na zamek górny, który umieszczono najprawdopodobniej w głównym budynku mieszkalnym. Po stronie zachodniej w obwód murów wpisano otwarty od wewnątrz prostokątny wykusz. Podobna baszta powstała prawdopodobnie nieco później po stronie północno – wschodniej, lecz była ona już zamknięta ścianą od strony dziedzińca. Zaopatrzenie zamku w wodę zapewniała głęboka studnia na głównym majdanie. Przy jego dłuższych bokach znajdować się mogły dodatkowe zabudowania gospodarcze i pomocnicze, dostawiane w różnych okresach średniowiecza do muru obronnego.
Przedzamcze uformowano po stronie południowej, na nieco niżej położonym terenie. Miało ono z grubsza trójkątny kształt z murami obronnymi poprowadzonymi wzdłuż krawędzi wzgórza, zwężającymi się ku południowi. W linii murów podzamcza wybudowano czworoboczną wieżę, wysuniętą przed sąsiednie kurtyny po stronie zachodniej, a także wieżę bramną po stronie wschodniej. Stanęła ona poniżej narożnika budynku zamku górnego, na stoku wzgórza, którym poprowadzona była też droga dojazdowa do zamku. Z powodu usytuowania na wzniesieniu zamek nie potrzebował dodatkowych zabezpieczeń w postaci fosy czy rowów.
W XV lub XVI wieku po stronie północno – wschodniej, w pewnym oddaleniu od rdzenia zamku, zbudowano podkowiasty bastion, zapewne przystosowany już do użycia broni palnej. Mniejsze, wysunięte w przedpole obwarowania usytuowano także na skale na przeciwległym końcu zamku. W okresie tym wzniesiono również fortyfikacje na sąsiedniej górze, Hamerskim Špičáku, gdyż z powodu rozwoju broni prochowej, obsadzenie tego wzniesienia przez potencjalnych napastników, byłoby bardzo niebezpieczne dla obrońców zamku. Owalne, drewniane obwarowania otaczały tam dwa przekopy.
Stan obecny
Obecnie zamek niestety bardziej robi wrażenie z powodu skalnych ścian wzgórza na którym został wzniesiony, niż z powodu stanu zachowania. Przetrwały jedynie paru i parunastu metrowej długości fragmenty murów głównego domu mieszkalnego, krótkie odcinki murów obronnych i wydrążona w skale studnia. Wstęp na teren ruin jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Záruba F., Hrady doby přemyslovské I. Královské hrady, biskupská sídla, Chebsko, Praha 2023.