Historia
Późnośredniowieczny zamek Cuknštejn został zbudowany przez Viléma Pouzara z Michnic w latach 1488-1491. Mianowicie w 1488 roku zapisał on wiano swej małżonce Svétvie, a w 1491 pisał się już ze swego gniazda Cuknštejn. Po jego śmierci w 1496 roku warownią wraz z okolicznymi wsiami, dworami i młynami władał stryj Oldřich Pouzar z Michnic, a następnie jego potomkowie. W 1588 roku właścicielem zamku był Pavel Boubinsky z Újezdu, którego w latach 1592 – 1597 zastąpił Jiří Kába z Rybňan. Zmarł on w 1620 roku, w tym samym roku kiedy to w trakcie antyhabsburskiego powstania Cuknštejn został spalony przez wojska cesarskie i następnie przejęty przez ród Buquoy. Nowi właściciele naprawili zamek i przeznaczyli na siedzibę swych pracowników. Od tamtego momentu Cuknštejn nie przechodził już znaczących przekształceń. W 1945 roku został odebrany rodzinie Buquoy i przeszedł na własność państwa.
Architektura
Zamek został wzniesiony na planie zbliżonym do prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem o powierzchni około 15 x 13 metrów, wokół którego usytuowano zabudowę mieszkalną i gospodarczą. Najstarszymi były skrzydła wschodnie i zachodnie, przy czy to ostanie początkowo było nieco krótsze. Od północy i południa wewnętrzny dziedziniec oryginalnie zamykały dwie kurtyny muru obronnego, a w części południowo – wschodniej majdanu, w narożniku stała czworoboczna wieżyczka schodowa. Wjazd prowadził od strony południowej poprzez chroniący całe założenie przekop i ziemny wał oraz czworoboczną wieżę bramną, wysuniętą w całości przed lico muru.
Wnętrze skrzydła wschodniego podzielone było na poziomie przyziemia i piwnicy na trzy mniej więcej równe pomieszczenia, wszystkie przykryte sklepieniami kolebkowymi. Wiodły do nich późnogotyckie portale siodłowe (dwuramienne), a oświetlenie zapewniały niewielkie okna o profilowanych ościeżach, przeprute jedynie od strony dziedzińca. Pierwotny układ skrzydła zachodniego nie jest dokładnie znany z powodu późniejszych przekształceń, prawdopodobnie jednak mieściły się tam po dwie izby na każdej z dwóch kondygnacji. Najpewniej w skrzydle zachodnim znajdowała się kaplica zamkowa, jako iż odkryto tam pozostałości ściennych polichromii.
W latach 30-tych XVI wieku zbudowano skrzydło północne, wieżę północno – zachodnią oraz szerokie, dwupiętrowe skrzydło bramne po stronie południowej, dostawione prawdopodobnie do wcześniejszej czworobocznej wieży bramnej. Do skrzydła południowego wiódł most zwodzony, chowany do prostokątnej wnęki i przerzucany nad suchą fosą. We wnęce przejazd bramny rozpoczynał się w ostrołucznie zamkniętym portalu o sfazowanych ościeżach, po którego bokach archiwolty znajdowały się szczelinowe otwory na liny lub łańcuchy obsługujące most.
Wąskie skrzydło zamykające dziedziniec od północy mieściło jedną dużą salą, w przyziemiu sklepioną kolebkowo, na piętrze natomiast czterema przęsłami sklepienia krzyżowego. Skrzydło południowe w przyziemiu oprócz sklepionego kolebkowo przejazdu bramnego posiadało dwa pomieszczenia: zachodnie ze sklepieniem krzyżowym i wschodnie z kolebkowym. Przed wejściem do skrzydła północnego znajdowały się schody prowadzące do krużganków otaczających dziedziniec, które zapewniały dostęp do pomieszczeń na piętrach. W skrzydle północnym i zachodnim była to jedna duża sala, w południowym i wschodnim mieściły się na piętrach po trzy pomieszczenia. Klatka schodowa, zbudowana w grubości ściany poprzecznej, znajdowała się w skrzydle północnym, kolejne schody umieszczono także we wspomnianym narożniku południowo – wschodnim. Krużganki opierały się na masywnych kamiennych filarach pomiędzy którymi rozpostarto sklepione kolebkowo arkady.
W narożniku północno – zachodnim umieszczono czworoboczną budowlę przypominającą wieżę mieszkalną. Wiodła z niej wąskim, podsklepionym kolebką korytarzem droga do narożnej, masywnej lecz niewysokiej, ośmiobocznej, dwupiętrowej wieży, umieszczonej już na terenie fosy. Rów ten wraz z ziemnym wałem i zewnętrznym murem otaczał całe założenie.
Stan obecny
Cuknštejn jest przykładem znakomicie zachowanego, niewielkiego zamku lokalnej, zamożnej szlachty z okresu późnego średniowiecza. Od 2000 roku znajduje się w rękach prywatnych właścicieli, którzy dokonali jego remontu i udostępnili dla zwiedzających. Na zamku odbywają się również okazjonalne imprezy takie jak spektakle teatralne, szermiercze, koncerty itp.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 1, Praha 1998.
Cechner A., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 42. Politický okres kaplický, Praha 1921.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Čechy, t. V, red. Z.Fiala, Praha 1986.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.