Historia
Wieś Chvalšiny pojawiła się na kartach historii za panowania Przemysła Ottokara II, który przekazał ją opactwu cysterskiemu Zlatá Koruna, co potwierdził w 1281 roku margrabia brandenburski. W 1293 roku Chvalšiny były już miasteczkiem z własną parafią w której musiał funkcjonować kościół. Został on w 1400 roku na mocy bulli papieża Bonifacego IX także podarowany opactwu Zlatá Koruna.
Późnogotycki kościół św. Marii Magdaleny został zbudowany w latach 1487 – 1507 na miejscu wcześniejszej świątyni. Przy jego wznoszeniu udział miała znana rožmberska strzecha budowlana pod nadzorem mistrza Hansa Götzingera. Prace wykończeniowe prowadzono do 1514 roku. Między innymi ścienne polichromie na łuku tęczowym wykonał wówczas Jakub Pecka, lecz jeszcze przed 1556 rokiem dobudowano późnogotycką południową kruchtę.
W okresie nowożytnym kościół poddawano modyfikacjom i remontom. Szczególnie często naprawiano wieżę: w 1773, 1810, 1825 i 1855 roku, przy czym w w 1773 roku została ona podwyższona. W 1760 roku po stronie północnej dodano barokową kaplicę Marii Panny, a w 1846 roku kruchtę podwyższono o piętro. Ostatnie naprawy kościoła miały miejsce w latach 1886 – 1887, 1933 i 1940.
Architektura
Kościół usytuowano pośrodku miasta, na placu przez który przebiegała z północnego – zachodu na południowy – wschód droga z Prachatic do Českego Krumlova. W średniowieczu przykościelny plac otoczony był murem, który zamykał obszar cmentarza, natomiast zabudowa mieszczańska ciągnęła się wzdłuż podłużnego rynku, wydłużonego na linii północny – wschód, południowy – zachód.
Późnogotycki kościół utworzony został z jednonawowego korpusu o długości 20 metrów i szerokości aż 11,5 metrów, oraz węższego, trójbocznie zamkniętego na wschodzie prezbiterium wielkości 13,5 x 8,8 metrów. Nietypowo do południowej nawy przystawiono masywną, czworoboczną wieżę, a do północnej ściany prezbiterium prostokątną, dwuprzęsłową zakrystię. Fasada zachodnia wyróżniła się dwoma narożnymi przyporami i wykuszem podwieszanym na trzech wspornikach. Także pozostałe elewacje kościoła opięte zostały uskokowymi, wysokimi przyporami, za wyjątkiem północnej ściany prezbiterium którą podpierała zakrystia. Jedną z przypór w południowej części korpusu wykorzystano w połowie XVI wieku do budowy kruchty, osadzonej między wieżą a szkarpą.
Kościół oświetlały wysokie, ostrołucznie zamknięte okna, w południowej ścianie korpusu trójdzielne, a w północnej zapewne dwudzielne. Prezbiterium światło dostarczało sześć okien wypełnionych dwudzielnymi maswerkami. Rozdzielone gzymsami kordonowymi elewacje wieży doświetlały głównie małe okna czworoboczne. Ponadto gzyms który oddzielił najwyższą kondygnację wieży, pierwotnie być może konstrukcji drewnianej, ozdobiono w narożach rzeźbionymi zwierzętami, bestiami i maszkaronami.
Wnętrze korpusu nawowego i prezbiterium przykryto wspaniałymi sklepieniami żebrowymi, sieciowo – gwiaździstymi, stylizowanymi w korpusie na motyw korony cierniowej. W prezbiterium żebra spięto tylko jednym zwornikiem o kształcie rozety, umieszczonym we wschodnim przęśle, nad ołtarzem głównym. Podtrzymywanie sklepienia zapewnić miały mocno profilowane wałkami służki, niektóre poprowadzone do posadzki, a niektóre podwieszone na konsolach. Prezbiterium od nawy oddzielono ostrołuczną, profilowaną arkadą tęczy, osadzoną na pięciobocznym cokole.
Zarówno ściany jak i sklepienie prezbiterium, a przynajmniej częściowo także ściany korpusu nawowego, pokryte były późnogotyckimi barwnymi malowidłami o formie figuralnej i dekoracyjnej (symboliczne draperie). Częścią oryginalnej dekoracji malarskiej były również malowane krzyże konsekracyjne oraz polichromie detali architektonicznych. W przeciwieństwie do urozmaiconej kolorystyki i bogatej ornamentyki wczesnego i wysokiego gotyku, w późnym gotyku przeważały powłoki monochromatyczne lub dwubarwne. Malowidła charakteryzowały się wówczas mniejszą skalą, ale zaawansowanym realizmem, narracyjnym rozwinięciem scen i zamiłowaniem do kompozycji horyzontalnej.
Stan obecny
Kościół posiada do dziś późnogotycką bryłę i układ. Częściowo przysłonięty jest barokową kaplicą od północy, niewielkim aneksem po zachodniej stronie zakrystii i XX-wiecznym aneksem południowo – zachodnim ze schodami na chór muzyczny. Kolejne zmiany w wyglądzie pierwotnych części kościoła wprowadzone po okresie średniowiecza to: podwyższona wieża i kruchta południowa, umieszczona neogotycka wieżyczka na sygnaturkę nad prezbiterium, zamurowane wschodnie okno prezbiterium, wstawiony do wnętrza chór muzyczny. Maswerki okienne przetrwały, za wyjątkiem jednego okna prezbiterium i północnych okien korpusu. Zachowała się również wysoka późnogotycka więźba dachowa korpusu oraz okazałe sklepienia korpusu, nawy i zakrystii. Z pierwotnego malarstwa ściennego kościoła znany jest wizerunek Dwunastu Apostołów na północnej ścianie prezbiterium. Malowidła znajdują się również na sklepieniu końca prezbiterium i na ścianie arkady tęczy (Sąd Ostateczny). Jeden z krzyży konsekracyjnych widoczny jest na północnym murze korpusu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mareš F., Sedláček J., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Krumlovském, Praha 1918.
Pavelec P., Středověká nástěnná malba v jižních Čechách, Olomouc 2013.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.