Historia
Zamek został wzniesiony przez Beneša z Choustníka po 1262 roku. Wówczas to król Przemysł II Ottokar podarował okoliczne ziemie Benešaowi w zamian za Poděbrady. Miejsce pod budowę zostało starannie wybrane. W pobliżu przepływał potok oraz wiódł szlak z Vitorazska, wokół zamku Landštejn przez Stráž i Dírna do Chýnova, a stamtąd przez Tabor do Pragi. Dawało to więc szanse na pobieranie opłat za utrzymanie mostu i drogi.
W 1322 roku synowie Beneša z Choustníka: Beneš i Jan, którzy wspólnie dzierżyli zamek, odsprzedali go Piotrowi z Rožmberka. Co prawda nowy właściciel nie mieszkał w Choustníku osobiście, a jedynie wyznaczył burgrabiego, lecz jednak inwestował w warownię. Szczególnie rozbudował zamek po 1420 roku Oldřich z Rožmberka, kiedy to jego znaczenie wzrosło po zniszczeniu zamku Příběnice. Podczas wojen husyckich warownia stała się więzieniem dla husyckich księży. Dokonano wówczas wzmocnienia obwarowań, zaopatrując zamek w zewnętrzny mur obronny i dodatkową wieżę na zewnątrz obwodu. Podwyższono także starsze mury, zaopatrując je w otwory strzelcze. W drugiej połowie XV wieku Jan II Rožmberk stał się stronnikiem króla Jerzego z Podiebradów i uczestniczył w toczonych przez niego walkach. Po pewnym czasie zawarł jednak porozumienie z przedstawicielami Zielonogórskiego Przymierza, czyli związku katolickiej szlachty czeskiej, mającego na celu obalenie husyckiego króla Jerzego z Podiebradów. W 1596 roku Petr Vok z Rožmberka sprzedał zamek wraz browarem, ogrodami, młynem, tartakiem i ośmioma osadami Jiříkowi Homut z Harasova. Niedługo później, na początku XVII Choustník był już uważany za opuszczony.
Architektura
Układ zamku odzwierciedlał jego początkowy podział pomiędzy dwóch współwłaścicieli. Składał się z umieszczonego na skalnym wzniesieniu zamku górnego po stronie południowo – zachodniej, którego stoki stromo opadały z trzech stron (za wyjątkiem wschodniego kierunku) oraz położonego niżej po stronie północno – wschodniej przedzamcza. Zamek górny dodatkowo podzielony był na dwie niezależne części, z których każda zaopatrzona była w czworoboczną wieżę. Z powodu ukształtowania terenu obwarowania były silniejsze od północy i południa; znajdował się tam ziemny wał, fosa oraz kamienny mur. W XV wieku od strony południowej i zachodniej wzniesiono dodatkowo niższy zewnętrzny mur, zaopatrzony w dwie czworoboczne baszty wykuszowe, które umożliwiały prowadzenie ostrzału flankowego przedmurza. Podobne zadanie miało zapewne pełnić wschodnie poszerzenie parchamu. Wschodnia część przedzamcza, usytuowana na niewielkim skalnym wzniesieniu, posiadała jedynie prosty kamienny mur obronny, bez krenelażu i chodnika dla obrońców. Zabudowę gospodarczą umieszczono przy wewnętrznej ścianie północnej kurtyny podzamcza, znajdowała się tam stajnia i kuźnia, a od XV stulecia także browar i młyn. Zaraz obok nich, po stronie zachodniej umieszczono wjazd na zamek. W XV wieku na większości obwodu podwyższeniu uległy mury obronne, które zaopatrzono w ganek dla obrońców.
Wjazd na zamek górny znajdował się po stronie wschodniej i prowadził po długim moście wspartym na trzech murowanych filarach. Ta część warowni składała się z dwóch położonych obok siebie obszarów. W starszej zachodniej części umieszczono czworoboczną wieżę – stołp o długości boku 7 metrów. Wejście do niego znajdowało się oczywiście na wysokości pierwszego piętra, po stronie zachodniej. Pozostałe trzy kondygnacje, oświetlane jedynie wąskimi otworami szczelinowymi, dostępne były wyłącznie dzięki drabinom, przez otwory w belkowanych sufitach. Na zachód od stołpu usytuowano budynek mieszkalny, rozdzielony poprzeczną ścianą na dwie, nierównej wielkości części: północną i południową. Oprócz sklepionej w podziemiach piwnicy, budynek posiadał także przyziemie i pierwsze piętro, oba z drewnianymi stropami. Widoczne dziś okna i portale drzwiowe powstały dopiero w czasie przebudowy z 1563 roku. Głównym pomieszczeniem była duża sala na pierwszym piętrze, zaopatrzona od południa i zachodu w dwa duże okna. W przyziemiu północna, mniejsza część, posiadała wykusz i miała bezpośrednie połączenie na pierwszym piętrze z wieżą poprzez korytarz w grubości muru i drewnianą galerię.
Druga część zamku górnego znajdowała się po stronie wschodniej i była wciśnięta pomiędzy czworoboczną wieżę, niewielki budynek mieszkalny i bramę wjazdową, pomiędzy którymi wydzielono mały dziedziniec. Obie części zamku górnego posiadały niejako neutralny teren wspólny, mianowicie miniaturowy dziedzińczyk w północnej części z dwoma portalami wejściowymi do obu części zamku. Nieco później niż opisane budowle, prawdopodobnie w XIV wieku w czasach Rožmberków, wzniesione zostało podłużne skrzydło południowe, niejako łączące dwie części zamku górnego. Była to budowla jednopiętrowa i podobnie jak inne zaopatrzona w drewniane stropy płaskie. Przyziemie oświetlały jedynie niewielkie okna szczelinowe, piętro posiadało natomiast większe okna i drewniany, zewnętrzny ganek łączący górne pomieszczenia. Wewnątrz znajdowały się dwie komnaty oraz kaplica po stronie wschodniej, skierowana w stronę dziedzińca dwoma ostrołukowymi oknami.
Obydwie czworoboczne, główne wieże przeznaczone były wyłącznie do obrony. Świadczy o tym ich niewielki rozmiar, brak udogodnień wewnątrz (kominki, latryny) oraz usytuowanie na terenie zamku. Ich kwadratowy kształt jest dość nietypowy dla warowni czeskich, stąd często przyjmuje się region naddunajski jako źródło wpływów architektonicznych. W XV wieku poza obwodem murów obronnych po stronie południowo – wschodniej na skalistym wzniesieniu zbudowano dodatkową czworoboczną wieżę, prawdopodobnie o funkcji strażniczej. Stała ona na przedłużeniu ziemnego wału.
Stan obecny
Dzisiejszy zamek to dobrze zachowana trwała ruina z dwoma dominantami w postaci czworobocznych wież – stołpów. W gorszym stanie zachowała się zabudowa mieszkalna, która pozbawiona jest dachów, posiada jednak częściowo wewnętrzne podziały. W dość dobrym stanie przetrwały także mury obronne. Zamek udostępniony jest odpłatnie do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Čechy, t. V, red. Z.Fiala, Praha 1986.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.