Historia
Pierwsza wzmianka o kościele odnotowana została w 1330 roku, kiedy to powstało pismo Jana XXII do Konráda Hrdona, proboszcza kościoła parafialnego w Chomutovie. Sama budowla musiała powstać nieco wcześniej, prawdopodobnie pod koniec XIII wieku. W XIV stuleciu kościół został przebudowany. Wzniesiono wówczas gotyckie prezbiterium i zakrystię, być może ufundowane w związku z pełnieniem od 1357 roku przez budowlę funkcji parafialnej.
W 1421 roku świątynia, podobnie jak większość budowli w mieście, została zniszczona w trakcie najazdu husytów. Spowodowało to potrzebę remontu kościoła po zakończeniu walk, a następnie wielkiej późnogotyckiej przebudowy, prowadzonej z inicjatywy i przy wsparciu rodu Veitmile od końca XV wieku. Co prawda w 1525 roku nastąpił pożar, lecz korpus nawowy wraz z sąsiednimi aneksami został ukończony około 1542 – 1549 roku. W okresie tym dokończono także budowę dostawionej do kościoła wieży miejskiej.
W 1598 roku pożar uszkodził wieżę, lecz została ona odbudowana, podwyższona o jedną kondygnację i na nowo zadaszona w latach 1613 – 1614. Po 1625 roku sklepiono na nowo prezbiterium i jednocześnie wykonano nowe pokrycia dachu. Kolejne zniszczenia przyniosła wojna trzydziestoletnia, w trakcie której w 1643 roku świątynię zniszczyli Szwedzi. Remonty przeprowadzono do 1662 roku, następnie gruntownej renowacji dokonano w 1723, a w latach 1873 – 1874 wyremontowano wieżę. Już jednak w 1899 roku budynek został oficjalnie zamknięty ze względu na fatalny stan pękających murów i sklepień, naruszonych silnym trzęsieniem ziemi. Z tego powodu w latach 1913 – 1917 przeprowadzono dużą przebudowę według planów architekta Gerstla. Ostatnie większe prace budowlane prowadzono przy wieży w okresie 1984 – 1989.
Architektura
Kościół z okresu końca średniowiecza był budowlą halową składającą się z trójnawowego korpusu z przełomu XV i XVI wieku, oraz z trójbocznie zamkniętego prezbiterium po stronie wschodniej i przystawionej do niego od północy zakrystii, obu wzniesionych jeszcze w XIV wieku. Prezbiterium przystawiono względem osi korpusu nawowego niesymetrycznie, z odchyleniem na południe, sam korpus był także nieregularny, szerszy w partii zachodniej niż wschodniej. Przy południowej nawie usytuowana została wyniosła, późnogotycka wieża, od zachodu sąsiadująca z dwoma aneksami, a przy nawie północnej na wysokości trzeciego przęsła od zachodu umieszczono kruchtę. Pod koniec średniowiecza utworzono również piętro nad zakrystią, dostępne przez dostawioną wówczas od wschodu klatkę schodową.
Wnętrze korpusu zostało podzielone przez dwie pary ośmiobocznych filarów, dźwigających w każdej z naw sklepienie sieciowe. Żebra tegoż sklepienia w większości opuszczono na ściany i filary bez użycia konsol, jedynie wysokie, półkoliste arkady międzynawowe osadzono na wspornikach o kształtach ludzkich głów. Po zachodniej stronie umieszczono w 1542 roku emporę, wypełniającą całą szerokość korpusu, wspartą na trzech filarach i podsklepioną. Na wschodzie nawę główną połączono z prezbiterium ostorłucznie zamkniętą, profilowaną arkadą tęczy.
Prezbiterium prawdopodobnie pierwotnie przykryte było sklepieniem krzyżowo – żebrowym i wielodzielnym we wschodnim zamknięciu. Krzyżowo podsklepiona została także jednoprzęsłowa zakrystia i dwa aneksy południowe, zaś krzyżowe sklepienie kruchty północnej wzbogacono o dwa dodatkowe żebra. Wnętrze przyziemia wieży łącznie ze spiralną klatką schodową w narożniku północno – zachodnim, przykryto na przełomie XV i XVI wieku sklepieniem wysklepkowym.
Stan obecny
Kościół zachował mury obwodowe wszystkich gotyckich części jakie wzniesiono od XIV do XVI wieku, ale na skutek wielokrotnych zniszczeń spowodowanych wojnami, pożarami i trzęsieniami ziemi, musiał być w okresie nowożytnym gruntownie remontowany i przekształcany. Z tego powodu w prezbiterium, które najdotkliwiej ucierpiało na przestrzeni wieków, nie ma już oryginalnego sklepienia, a po stronie zewnętrznej nie zachowały się wszystkie przypory (co więcej dwie przy zakrystii i dwie przy prezbiterium zostały odbudowane w XX wieku). Ponadto okna kościoła utraciły maswerki, wieża posiada obecnie wystrój neogotycki, przekształcone zostały obydwa szczyty korpusu nawowego i kruchty północnej, zaś w południową nawę wstawiono renesansową emporę. Najcenniejszymi średniowiecznymi elementami kościoła pozostają okazałe późnogotyckie sklepienia korpusu nawowego i przyziemia wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Albrecht P., Architektura a prostor: Historie města Chomutov se zaměřením na sakrální architekturu v tomto městě, Praha 2012.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.