Historia
Początki kościoła sięgały czasów po wielkim pożarze miasta w 1270 roku, kiedy to w ramach odbudowy król Przemysł Ottokar II nakazał wznieść szpital z kaplicą Ducha Świętego, którego prowadzenie powierzono zakonowi Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą. Decyzję tą potwierdził rok później biskup ratyzboński Leo. Zezwolił on również na wyjęcie kościoła spod władzy diecezji ratyzbońskiej i przejęcie go przez biskupstwo praskie.
W 1347 roku kompleks szpitalny został powiększony o kaplicę św. Wacława, wzniesioną przez Niklasa Walthera z Hofu. Powiększona budowla stała się schronieniem dla chorych i pielgrzymów, niestety już w drugiej połowie XIV stulecia szpital wraz z kaplicą został zniszczony przez kolejny pożar. W 1414 roku miasto ufundowało nowy kościół, nad którego wzniesieniem czuwał Niklas Gummerauer. Wkrótce potem, około 1426 roku, przebudowano także zabudowania szpitala.
W drugiej połowie XVII wieku kościół przeszedł wraz z komandorią krzyżowców barokową przebudowę, zmieniono też wówczas jego wezwanie na św. Bartłomieja. W 1809 roku trzeci wielki pożar zniszczył zabudowania szpitalne, za wyjątkiem przyziemia, które miało kamienne sklepienia. Odbudowano je w latach 1814-1815, lecz niestety w 1945 roku w trakcie ostatnich walk drugiej wojny światowej budynek szpitala został całkowicie zburzony. Uszkodzeniu uległ także kościół, jednak został on odbudowany i w 1997 roku przywrócony zakonowi Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą.
Architektura
Szpital i kościół usytuowano w północnej części miasta, przy brzegu rzeki Ohrzy, niedaleko od bramy Mostowej. Kościół św. Bartłomieja otrzymał dość nietypową formę, wzniesioną na planie zbliżonym do prostokąta, lecz z załamaną ścianą wschodnią. Powodem tego mogło być wykorzystanie przy wznoszeniu starszych budowli lub bliskość miejskich murów obronnych. Kościół nie posiadał zewnętrznie wyróżnionego prezbiterium ani wieży. Od północy sąsiadował z kaplicą, zaś od zachodu z zabudowaniami szpitala i komandorii.
Elewacje od strony południowej i zachodniej, tam gdzie przeprute zostały wysokie, ostrołukowe okna wypełnione dwudzielnymi maswerkami ze zwieńczeniami w postaci trójliści, zostały wzmocnione zewnętrznymi przyporami. Dwa mniejsze okna ostrołukowe umieszczono także w ścianie wschodniej. Wszystkie poza nimi założono tuż nad obiegającym budynek gzymsem, zaopatrzonym w uskok na wysokości głównego, ostrołucznego, profilowanego portalu wejściowego po stronie południowej. Dwa mniejsze portale siodłowe (dwuramienne) umieszczono także w ścianie wschodniej i zachodniej.
Wnętrze kościoła zostało zwieńczone trójpodporowym sklepieniem żebrowym, osadzonym na jednym, centralnym, kolistym w przekroju filarze. Trójpodporowe sklepienia tak rozmieszczono, iż utworzyły one wokół filara rysunek sześcioramiennej gwiazdy (pierwotnie jednak istniały dwa filary, na co wskazują relikty podstawy drugiej kolumny w podziemiach kościoła). Żebra opuszczono na filar bezwspornikowo, zaś na ścianach podwieszono za pomocą piramidalnych konsol oraz przyściennego, czworobocznego półfilara po stronie wschodniej. Zworniki sklepienne otrzymały dekoracje roślinne, na jednym znalazł się również herb miasta Cheb. Ściany ozdobiono polichromiami, pochodzącymi głównie z XV wieku. Budynek został podpiwniczony.
Stan obecny
Kościół św. Bartłomieja to cenny dziś przykład gotyckiej świątyni przyszpitalnej, o rozwiązaniach architektonicznych rzadziej spotykanych na terenie Czech, a częściej w Polsce doby Kazimierza Wielkiego (system sklepienny). Budynek pomimo burzliwej historii zachował sporo detali architektonicznych (maswerki okienne, portale, żebra i wsporniki sklepienne). Od strony północnej widoczne są arkady świadczące o dostawionych tam niegdyś budynkach szpitala, czy też bocznej kaplicy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Foltýn D., Sommer P., Vlček P., Encyklopedie českých klášterů, Praha 1998.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.