Historia
Kościół w Černicach zbudowano w drugiej połowie XIII wieku, a po raz pierwszy odnotowano w źródłach pisanych w 1315 roku. Od tego też momentu świątynia należała do nieodległego opactwa cysterskiego Zlatá Koruna, któremu zawdzięczała późniejsze rozbudowy. W trzeciej ćwierci XIV wieku przebudowane zostało prezbiterium, zaś na przełomie XIV i XV wieku dobudowano zakrystię, dwie boczne kaplice i kruchtę. Po okresie wojen husyckich patronat kościoła przejął możny ród Rožmberków, za których pod koniec XV wieku założono w nawie późnogotyckie sklepienie. Nowożytne przekształcenia odnotowane zostały w 1818 roku, kiedy to podwyższono wieżę, oraz pod koniec XX wieku.
Architektura
Kościół zbudowano na wschodnim brzegu rzeki Wełtawy, na terenie ogrodzonym kamiennym murem, który wyznaczał zasięg cmentarza. W drugiej połowie XIII wieku świątynia była wczesnogotycką budowlą składającą się z prostokątnej nawy o wymiarach 13 x 7,4 metra i nieco węższego, także prostokątnego prezbiterium po stronie wschodniej. Oś prezbiterium nie została umieszczona na osi nawy, została przesunięta ku południowi, tak że ściana południowa nawy i prezbiterium stanowiła równą elewację, a na północy utworzył się uskok muru. Rzadko spotykanym urozmaiceniem była nieduża czworoboczna wieża, usytuowana nietypowo pomiędzy nawą a prezbiterium, posiadająca tą samą szerokość co wschodnia część kościoła i niewielką długość.
W okresie pełnego gotyku kościół powiększono o dwie boczne kaplice, umieszczone przy północnej i południowej ścianie nawy, z których ta druga uzyskała znaczną długość. Ponadto po północnej stronie prezbiterium wzniesiono zakrystię z trójbocznym zamknięciem na wschodzie, a po stronie zachodniej wybudowano przed wejściem do nawy kruchtę. Usytuowano ją niesymetrycznie, bliżej narożnika północno – zachodniego. Drugą, płytką kruchtę utworzono przed południowym wejściem do wieży, gdzie za szeroką arkadą we wnękach muru osadzono dwa boczne siedziska. Gruntownie przebudowano także samo prezbiterium, które otrzymało nowe, wieloboczne zamknięcie (pięć boków ośmioboku), wzniesione jednak bez zachowania symetrii.
Gotyckie prezbiterium wzmocnione zostało przyporami, dzięki czemu wewnątrz założyć można było sklepienie. W zachodnim, nieregularnym (trapezowatym) przęśle uzyskało ono formę krzyżowo – żebrową, zaś nad wschodnim zamknięciem trójdzielną. Utworzone z ceramicznych kształtek, gruszkowe w przekroju żebra oparto na maswerkowych konsolach. Przyziemie wieży przykryto starszym sklepieniem kolebkowym i otwarto ze wschodu i zachodu ostrołucznymi arkadami. Po stronie północnej i południowej umieszczono portale: starszy, półkolisty, prowadzący na zewnątrz, oraz młodszy, dwuramienny (siodłowy) wiodący do zakrystii. Wnętrze zakrystii zwieńczono sklepieniem sieciowym, tworzącym wzór typu milevskiego. Jego klinowe w przekroju żebra ozdobiono ludzkimi i zwierzęcymi maskami. W nawie pod koniec XV wieku założono późnogotyckie sklepienie sieciowo – gwiaździste, przy czym podsklepiono także przyziemie empory którą wstawiono w zachodnią część korpusu.
Stan obecny
Kościół należy dziś do najciekawszych gotyckich, wiejskich budowli sakralnych południowych Czech, za sprawą urozmaiconej, rozbudowanej bryły. Zachował wszystkie elementy średniowiecznego układu, jedynie aneks po północno – zachodniej stronie nawy jest dodatkiem nowożytnym, a wieża została podwyższona. Z najstarszej fazy przetrwały mury nawy, wieży i zachodniej części prezbiterium, a spośród detali architektonicznych południowy, półkolisty portal w przyziemiu wieży. Z okresu przedhusyckiego gotyku zachowała się pokaźna ilość detali architektonicznych. Należą do nich między innymi maswerki okienne, portal do zakrystii (portal zachodni był odnawiany w XIX wieku), arkady podwieżowe, sklepienia w prezbiterium, zakrystii i kaplicach. Z okresu późnogotyckiego zachowało się bogate sklepienie w korpusie nawowym kościoła, niektóre maswerki okienne oraz sedilia w północnej ścianie prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Mareš F., Sedláček J., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Krumlovském, Praha 1918.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.