Historia
Niewielkie założenie obronno – mieszkalne nad rzeką Čeladenka, strzegące szlaku handlowego przechodzącego wąską doliną z Moraw na Węgry, prawdopodobnie zbudowane zostało pod koniec XIII wieku. Jego fundatorem mógł być pan feudalny okolicznych ziem, mianowicie jeden z biskupów ołomunieckich. Nazwa płynącej doliną rzeki w źródłach pisanych pojawiła się w 1299 roku, kiedy to biskup Dětřich z Hradca nadał lenno na okolicznych terenach niejakiemu Gerlachowi. O zamku nic wówczas nie wspomniano, choć mógł on powstać nieco wcześniej, za urzędującego w latach 1245-1281 biskupa Bruna z Schauenburka, jednego z głównych doradców królów czeskich, znanego z prowadzenia akcji kolonizacyjnych, wspierania osadnictwa na niezaludnionych terenach i budowy zamków (np. Fulštejn, Šaumburk, czy Blansek).
Znaleziska archeologiczne wskazywałyby, że zamek funkcjonował do początku XV stulecia. Być może jego koniec związany był z wojnami husyckimi, a w szczególności z działaniami militarnymi z 1428 roku, kiedy to okoliczne ziemie zostały spustoszone, zaś pobliski zamek Hukvaldy zdobyty. Usunięcie pohusyckich wojsk z regionu nastąpiło dopiero w drugiej połowie XV wieku, za biskupa Tasa z Boskovic, który w 1466 roku odzyskał majątek hukvaldzki. Niedługo później ziemie czeskie weszły w skład czesko-węgierskiej monarchii jagiellońskiej, przez co odbudowa przygranicznej, nie przystosowanej do użycia broni palnej strażnicy nad rzeką Čeladná stała się zbędna.
Architektura
Zamek został wzniesiony na skalistym, podłużnym grzbiecie wzgórza Kozinec, którego cypel wysunięty był w stronę wąskiej doliny rzeki Čeladenka po stronie wschodniej, nad którą dominował około 50 metrami wysokości. Zbocza wzgórza natura ukształtowała stromo z trzech stron, dlatego jedyny dostęp do budowli prowadził od zachodu, gdzie grzbiet łączył się z wyższą częścią górskiego masywu. Tam też, za pierwszym, zewnętrznym przekopem, na łagodnym pagórku prawdopodobnie umieszczono drewniane obwarowania chroniące przedpole zamku. Kolejną przeszkodę, zabezpieczającą dojście do zabudowań mieszkalnych, stanowiła druga, wewnętrzna sucha fosa o szerokości około 7-8 metrów, częściowo wykuta w skalnym podłożu.
Kształt zamku dostosowany został do naturalnej formy terenu, przez co jego długość wynosiła aż 130 metrów, a szerokość jedynie od 5 do 10 metrów. Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy zamek był kamienny czy drewniany. Duża liczba kamieni i swobodny dostęp do drewna sugerowałby konstrukcję mieszaną, a więc budowle mieszkalno – obronne o murowanych podstawach i drewnianych lub szachulcowych górnych kondygnacjach. Mniej ważne pomieszczenia o przeznaczeniu gospodarczym mogły być wznoszone w całości w konstrukcji drewnianej, najpewniej przy użyciu techniki zrębowej. Kamienie wiązane były raczej gliną niż zaprawą wapienną, możliwe też, że część z kamiennych budowli wzniesiono na sucho, bez użycia zaprawy.
Nad wewnętrzną fosą dominowała skalna formacja, na której prawdopodobnie wzniesiono jakiegoś typu budynek, strażnicę lub wieżę, kontrolującą położoną po stronie północnej bramę z mostem. Dalej droga wjazdowa osiągała wąski i długi dziedziniec o wymiarach około 20 x 10 metrów, umieszczony pomiędzy dwoma skalnymi ostańcami, przypuszczalnie chroniony murem od północy, przy krótszych bokach i pomiędzy ostańcami na południu. Możliwe, że na dziedzińcu umieszczono nieduże pomocnicze budynki gospodarcze lub mieszkalne, natomiast na wschodnim ostańcu drugą mieszkalno – obronną budowlę wieżową. Droga prowadziła po północnej stronie skały, skąd zapewne pięła się do budynku, po stronie wschodniej chronionego szerokim na 5 metrów, wykutym w skale przekopem. Teren po wschodniej części założenia, przed osiągnięciem stromego spadku, pozwalałby na wzniesienie jeszcze dodatkowych budowli strażniczo-obronnych, strzegących szlaku w dolinie poniżej wzniesienia.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Na gęsto zalesionym wzgórzu można jedynie obejrzeć ukształtowanie terenu na którym wzniesiono i do którego dopasowano obronne założenie. Pośród roślinności czytelne są suche fosy po stronie wschodniej i zachodniej. Na niektórych ostańcach widoczne są również ślady opracowywania kamienia, celem dopasowania skał do wznoszonych budowli.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Juroš L., Čeladná. Zbytky hrádku na Kozinci jižně od Frýdlantu nad Ostravicí, Hukvaldy-Dobrá 2013.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.