Historia
Początki zamku wiązały się z założeniem w Čejkovicach komandorii templariuszy, o której pierwsza wzmianka pojawiła się w przekazach pisemnych w 1248 roku. Jej przebudowa na założenie murowane być może wiązała się z odbudową po kumańskim najeździe z 1253 roku. Po upadku i rozwiązaniu zakonu, od 1312 roku Čejkovice należały do czeskiego króla, a wkrótce potem do szlacheckiej rodziny panów z Lipy. W 1353 roku Čeněk z Lipy przekazał zamek, miasto i wieś Senstráž braciom Albertowi i Vilémowi ze Šternberka. Z działalnością panów ze Šternberka, posiadających Čejkovice przez prawie osiemdziesiąt lat, mogło być związane wzmocnienie zamku, rozbudowanego między innymi o zewnętrzny mur parchamu.
W 1437 roku Čejkovice przeszły na własność Smila z Nemotic oraz Protivca z Pavlovic, przy czym zamek opisany został w umowie sprzedaży jako opuszczony. Prawdopodobnie został w dobie wojen husyckich zniszczony, być może w trakcie husyckiego najazdu z 1426 roku, gdyż Šternberkowie należeli do katolickiej strony konfliktu. O tragicznych wydarzeniach, jakie miały miejsce w Čejkovicach, mogłoby świadczyć odkrycie na dziedzińcu masowego grobu, w którym pochowano dużą liczbę kobiet i dzieci, prawdopodobnie wymordowanych po przełamaniu obrony.
W drugiej połowie XV stulecia zamek został odbudowany przez Heřmana Zastřizla i jego syna Protiva Zastřizla, który od 1490 roku konsekwentnie pisał się z Čejkovic, gdzie zapewne miał główną siedzibę. Odbudowany zamek bezpośrednio wspomniano w 1512 roku, podczas przekazania Heraltowi Kunie z Kunštátu. Ród Heralta nie był posiadaczem Čejkovic zbyt długo, bowiem już w 1532 roku na zamku siedział Albrecht z Víckova. Do śmierci w 1542 roku zdołał on przeprowadzić gotycko – renesansową przebudowę zamku. Kolejne zmiany, wprowadzane przez jego synów na przełomie drugiej i trzeciej ćwierci XVI wieku, doprowadziły do utraty przez zamek cech obronnych, na rzecz polepszenia warunków rezydencjonalnych.
W 1605 roku zamek wraz z całymi Čejkovicami uległ spaleniu. Odbudowę w stylistyce późnorenesansowej przeprowadził jeszcze przed wybuchem wojny trzydziestoletniej Jan Adam z Víckova. Kolejne przekształcenia po 1624 roku sfinansowali jezuici, którzy zakupili budowlę po jej wcześniejszej konfiskacie. W trakcie wojny trzydziestoletniej, w 1645 roku Čejkovice zostały zniszczone przez Szwedów, a kolejne spustoszenia poczynili kurucowie w 1705 roku. Za każdym razem zamek był remontowany, co jednak przyczyniało się do coraz większej zmiany pierwotnego wyglądu. Po 1918 roku został przejęty przez nowo powstałe państwo czechosłowackie. Niestety w efekcie tego popadł w zaniedbanie, zakończone dopiero generalnym remontem w 1996 roku.
Architektura
Średniowieczne założenie zostało zbudowane na spłaszczonym wywyższeniu terenu, które z trzech stron opadało niewysokimi ale stromymi skarpami do doliny potoku Prušánky. Przystępny dojazd ze strony wschodniej został zabezpieczony przekopaniem poprzecznej fosy. Zamek powstał na planie zbliżonym do owalu o wymiarach 42 x 52 metry, z pojedynczym murem obwodowym muru o grubości 1,5 metra, zamykającym wewnętrzny dziedziniec ze studnią po stronie północnej. Bramę prawdopodobnie umieszczono po stronie północno – wschodniej (lub co mniej prawdopodobne po stronie południowej) z mostem przerzuconym ponad przekopem. Od strony północno – zachodniej dodatkowym zabezpieczeniem był zewnętrzny mur parchamu. Prawdopodobnie został on dobudowany w drugiej połowie XIV lub w XV wieku.
Zabudowę mieszkalno – gospodarczą zamku dostawiono do wewnętrznych elewacji muru obronnego. Główny ciąg zabudowy znajdował się po stronie zachodniej i północno – zachodniej. Budynek zachodni był sklepiony i posiadał trzy pomieszczenia w przyziemiu. W południowo – zachodnim krańcu dziedzińca umieszczono natomiast czworoboczną, nie połączoną bezpośrednio z murami, wieżę. Była ona najstarszym murowanym elementem komandorii. Posiadała wymiary 8,4 x 6,9 metra, a grubość murów w najcieńszych miejscach 1,9 metra. Jej przyziemie było częściowo wykute w skale i początkowo dostępne jedynie z poziomu pierwszego piętra, przykrytego lekko półkolistą kolebką. Wejście do wieży umieszczono od południowego – zachodu, skąd mostkiem można się było dostać na koronę murów obronnych, oddalonych od wieży o jedynie półtora metra. Później do wieży prowadził również ostrołukowy, gotycki portal, dostępny po drewnianych ganku. Dwa górne piętra pełniły funkcje mieszkalne.
Po odbudowie zamku z końca XV wieku główny zachodni mur obwodowy zamienił się w zewnętrzny mur parchamu, który obiegał odtąd całe założenie, a mur budynku zachodniego od strony dziedzińca zaczął służyć jako nowy główny mur wokół dziedzińca. Obwód po stronie wschodniej prawdopodobnie pozostał bez zmian. Przy odnowionej wieży wzniesiono nowy budynek z czterema pomieszczeniami w przyziemiu, podczas gdy przed bramą dobudowano krótkie przedbramie.
Stan obecny
Zachowany do czasów współczesnych zamek zatracił pierwotne cechy stylistyczne w wyniku wielokrotnych renesansowych i barokowych przekształceń. Z ujednoliconej bryły budowli wyróżnia się jedynie czworoboczna wieża, choć pod nowożytnymi elewacjami przetrwało wiele murowanych elementów z okresu średniowiecza. Wewnątrz widoczne są gotyckie sklepienia w pomieszczeniach przyziemia skrzydła zachodniego i wieży oraz kilka gotyckich portali. Budynek obecnie wykorzystywany jest do celów hotelowych i reprezentacyjnych. Umieszczono w nim również wystawę archeologiczną pt. „Od łowców mamutów do templariuszy”.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Hrady a zámky na Moravě a ve Slezsku, Praha 1999.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.