Historia
Kościół św. Mikołaja najprawdopodobniej został wzniesiony po połowie XIV wieku. Wieś po raz pierwszy odnotowano w źródłach pisanych w 1356 i 1358 roku, kiedy to wspomniany został niejaki Jaroslav z Čečovic. W 1364 roku miejscowe dobra przejęli panowie z Velhartic (Bušek, Václav i Jan), pośród których znajdowały się osoby z najbliższego otoczenia króla i cesarza Karola IV Luksemburczyka. Prawdopodobnie to oni stali za inicjatywą budowy niezwykle wyszukanej jak na wiejskie kościoły świątyni, jako członkowie szlachty i wysocy dostojnicy kościelni zapoznani z wyrafinowanymi prądami architektury zagranicznej i powstającej w otoczeniu czeskiego władcy.
Kościół prawdopodobnie przetrwał okres wojen husyckich w pierwszej połowie XV wieku bez większych strat. Podobnie nie odnotowano zniszczeń w czasie XVII-wiecznej wojny trzydziestoletniej. W pierwszej połowie XVIII wieku zakrystia kościoła została nadbudowana do formy wieży i otrzymała wystrój barokowy. W późniejszych latach dobudowano także kruchtę, lecz została ona rozebrana w trakcie XIX-wiecznej renowacji. Ostatnią gruntowną renowację zabytku przeprowadzono między 1997 a 2002 rokiem.
Architektura
Kościół usytuowano w północno – zachodniej części wsi na lekko wywyższonym terenie. Wzniesiony został z cegły przy wykorzystaniu żółtego piaskowca do wykończenia detali architektonicznych. Otrzymał on formę budowli jednonawowej, zakończonej od strony wschodniej wielobocznie, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium. Po stronie północno – wschodniej dostawiono czworoboczną ale nieregularną w planie, umieszczoną nieco pod skosem zakrystię.
Cały korpus kościoła opięty został przyporami, z uskokami ozdobionymi szczycikami o płaskorzeźbionych trójliściach. Pomiędzy przyporami przepruto duże ostrołukowe okna w profilowanych ościeżach. Większość z nich otrzymała dwudzielne maswerki, ale okno wschodnie wyróżniono maswerkiem trójdzielnym i bogatszym profilowaniem zewnętrznych glifów. Wszystkie maswerki charakteryzowały się bardzo złożonymi jak na wiejską budowlę układami i jakością wykonania, odpowiadającymi architekturze monumentalnej najwyższego poziomu. Prostszą formę, choć o profilowanych ościeżach, otrzymało jedynie czworoboczne, wysoko osadzone okno w ścianie południowej, doświetlające piętro empory.
Zachodnią fasadę kościoła ozdobiono oknem cylindrycznym (okulusem) z maswerkową rozetą. Ponad nim umieszczono wspaniały trójkątny szczyt, wzdłuż krawędzi udekorowany licznymi żabkami, a od czoła wypełniony bogatym maswerkiem z motywami trójliści i czwórliści, wpisanych pomiędzy profilowane filarki i kolumienki. Maswerk ten ze względu na odsunięcie od elewacji, po oświetleniu bocznymi promieniami słońca, mógł rzucać cień na odsłonięty mur. Z tego względu oraz z powodu ażurowej konstrukcji, osiągał wysoki stopień oddziaływania optycznego. W północno – zachodnim narożniku kościoła umieszczono wieżyczkę schodową, zapewniającą wejście na emporę i poddasze budynku. Na jej gzymsie, przebiegającym mniej więcej w połowie wysokości, nietypowo osadzono płytkie szkarpy, zaś pod okapem wieżyczki i całej budowli (za wyjątkiem fasady zachodniej) poprowadzono fryz z zoomorficznymi i roślinnymi reliefami.
Po stronie południowej w drugim od zachodu przęśle ulokowano ostrołukowy portal wejściowy, wypełniający całą przestrzeń pomiędzy przyporami, flankowany dwoma kolumienkami podpierającymi trójkątną wimpergę o nietypowym maswerku ułożonym z przeplatających się trójliści. Kolumienki otrzymały bogato zdobione motywami roślinnymi kapitele, na których osadzono płaskorzeźbione sterczyny, natomiast ościeża portalu zostały bardzo bogato oprofilowane, płynnie przechodząc w ostrołuczną archiwoltę.
Wnętrze kościoła przykryto na wysokości około 8,2 metrów sklepieniem krzyżowo – żebrowym w trzech pierwszych od zachodu przęsłach oraz sklepieniem sześciodzielnym ponad wschodnim wielobokiem zamknięcia. Ich żebra spięto ozdobimy zwornikami (reliefy zwierzęce, gwiazda, rozeta) oraz osadzono dość wysoko na piramidalnych konsolach zdobionych motywami maswerkowymi, liśćmi i maskami. Elewacje wewnętrzne ścian oraz sklepienia pokryto polichromiami.
Po stronie zachodniej nawy umieszczono emporę z bogato zdobioną maswerkami balustradą, przykrytą sklepieniem krzyżowo – żebrowym i otwartą na nawę dwoma ostrołucznymi arkadami rozdzielonymi środkowym filarem. Na filarze tym od strony nawy osadzono dodatkowy mniejszy filarek, przechodzący w płytki wykusz na wysokości balustrady, stanowiący podstawę dla tylnego ołtarza. Empora skomunikowana była ze spiralną klatką schodową w północnej wieżyczce, do której wiodły dwa portale: nieco prostszy, profilowany i ostrołuczny w przyziemiu oraz bardziej wyszukany na piętrze – bogato profilowany, ostrołuczny, wypełniony trójliściem (o podwójnym środkowym liściu), z zewnętrzną częścią archiwolty osadzoną na rzeźbionych wspornikach. Jeszcze jeden portal umieszczono w północnej ścianie prezbiterialnej części kościoła, skąd wiódł do sklepionej krzyżowo zakrystii.
Stan obecny
Kościół św. Mikołaja jest jedną z najcenniejszych gotyckich budowli w rejonie Domažlic. Jego architektura, typologicznie nawiązująca do kaplic w typie paryskiej Sainte Chapelle, a także zastosowanie przy budowie cegły, są unikalne w czeskim budownictwie. Użyte elementy detalu architektonicznego o wysokiej wartości artystycznej tym bardziej zadziwiają w tak mało znacznej osadzie i skłaniają do przypuszczeń, iż być może do jego budowy użyto detali architektonicznych pozostałych po jakiejś niezrealizowanej większej budowli. Co więcej budowa kościoła z częścią ołtarzową i nawą połączonymi w jedną podłużną przestrzeń o równej szerokości i wysokości, bez rozdzielającego łuku tęczy, była rzadka w ówczesnych Czechach.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kaigl J., Čečovice. Kostel sv. Mikuláše, Plzeň 2017.
Kaigl J., Vesnické středověké kostely v horšovském arcijáhenství, Praha 2013.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.