Historia
Wieś Bukovec po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisanych w latach 1175-1185, w dokumencie księcia Sobiesława II, na którym świadkował praski burgrabia Mutina (Mutine prefectus pragensis) i jego brat Dobrohost. W 1289 roku jako świadek wzmiankowany był niejaki Jaroslav z Bukovca, co wskazywałoby na istnienie we wsi siedziby rycerskiej, zlokalizowanej w pobliżu miejscowego kościoła. Kościół ten w formie murowanej wzniesiono pod koniec XII stulecia lub na początku XIII wieku. W pierwszej połowie XIV wieku (około 1345 roku) z inicjatywy Jaroslava z Čečovic został on gruntownie przebudowany w stylistyce gotyckiej i powiększony o wielobocznie zamknięte prezbiterium. Wówczas też zanikł rycerski dwór przy kościele, przeniesiony do sąsiednich Čečovic. Kolejne gotyckie modyfikacje kościoła miały miejsce około 1400 roku. Nowożytne przekształcenia przeprowadzane były w 1772 roku i 1910 roku.
Architektura
Kościół usytuowano na wzgórzu, na wschodnich obrzeżach wsi Bukovec i przebiegającego przez nią na linii północ – południe traktu, w miejscu które pierwotnie miało być otoczone przekopem. Pierwotnie była to niewielka romańska budowla na planie prostokąta z wieżą od zachodu. Wkrótce po jej ukończeniu do południowej ściany nawy i wieży dobudowano budynek rycerskiego dworu o wymiarach około 7 x 10,8 metra, przyjmujący w planie kształt zbliżony do litery L. Budowla ta została wzniesiona z kamienia, ale nie można wykluczyć, iż była konstrukcji drewnianej na kamiennym cokole. Biorąc pod uwagę wymiary murów oraz gabaryty budowli, przypuszczalnie posiadała więcej niż jedną kondygnację, przy czym górna część połączona była bezpośrednio z zachodnią emporą w nawie kościoła, poprzez prostokątny portal na piętrze.
W trakcie gotyckiej przebudowy zachowano tylko parter wieży i jej wschodnią stronę oraz krótkie odcinki zachodniej ściany nawy. Rozebrany został także dwór po stronie południowej. Gdy zakończono prace powstała budowla jednonawowa składającą się z krótkiego, prostokątnego korpusu (większego od romańskiego poprzednika), nieco węższego prezbiterium, zamkniętego wielobocznie po stronie wschodniej, przystawionej do niego od północy zakrystii z oratorium na piętrze oraz przebudowanej czworobocznej, czteropiętrowej wieży na osi fasady zachodniej.
Prezbiterium na wschodzie zamknięto pięcioma bokami ośmioboku i opięto przyporami, pomiędzy którymi przepruto wąskie, wysokie, ostrołukowe okna z maswerkami. Ostrołukowe, dwudzielne okno z bogatym maswerkiem z początku XV wieku zastosowano również w południowej ścianie nawy oraz podobne w murze północnym, choć były one nieco niższe i szersze. W maswerkach wykorzystano przeważnie motyw trójliścia z zaostrzonymi krańcami, przy czym w nawie trójliście te po bokach laskowania zostały wpisane w półkola.
Do środka kościoła prowadził profilowany portal wejściowy z pełnym tympanonem podtrzymywanym przez ćwierć koliste wsporniki, umieszczony tradycyjnie w zachodniej części ściany południowej. Wewnątrz prezbiterium zwieńczono sklepieniem krzyżowo – żebrowym ponad przęsłem czworobocznym oraz sklepieniem sześciodzielnym ponad przęsłem wschodniego zamknięcia. Żebra osadzono na piramidalnych konsolach oraz spięto okrągłymi zwornikami. Nawa natomiast pierwotnie przykryta była drewnianym stropem. Obie te części połączyła ostrołuczna, sfazowana na brzegach arkada tęczy. Przejście do zakrystii osadzono w portalu siodłowym (dwuramiennym) o sfazowanych ościeżach.
Stan obecny
Kościół w Bukovcu to dziś dobrze zachowany przykład połączenia architektury romańskiej (wieża bez zachodnich przypór, mury środkowej części ściany zachodniej nawy) i w większym stopniu gotyckiej (prezbiterium, większa część korpusu nawowego z oknami i portalem wejściowym z drugiej połowy XIV wieku), a także przykład wysokiego poziomu warsztatów budowlanych tworzących także na terenach wiejskich. Przekształcenia nowożytne ograniczyły się przede wszystkim do dostawienia bezstylowej kruchty po stronie południowej, przekształcenia górnych okien wieży, szczytu zachodniego, przebicia okien po stronie zachodniej, czy zmiany wystroju wnętrza, w którym jednak ocalało wiele średniowiecznych detali architektonicznych (żebra sklepienne, zworniki, konsole, portal zakrystii, sedilia, arkada tęczy).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Čechura M., Archeologický výzkum kostela Nanebevzetí Panny Marie v Bukovci, „Zprávy památkové péče”, ročník 67, číslo 6, 2007.
Čechura M., Raně středověké sídlo (?) u kostela Nanebevzetí Panny Marie v Bukovci (okr. Domažlice), „Archaeologia historica”, vol. 37, 2/2012.
Fišera Z., Opevněné kostely: v Čechách, na Moravě a ve Slezsku, t. 1, Praha 2015.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.