Historia
Początki ratusza staromiejskiego sięgają XIII wieku, kiedy to Brno uzyskało prawa miejskie. W 1243 roku w źródłach wspomniany został urząd sędziego, którego siedziba prawdopodobnie znajdowała się w budynku ratusza. Sam budynek po raz pierwszy wzmiankowano w 1304 roku jako siedzibę wójta, w 1343 jako siedzibę rady miejskiej, a ostatecznie został udokumentowany jako ratusz w 1373 roku. W latach 20-tych XV wieku został powiększony, między innymi o kaplicę, którą konsekrowano w 1424 roku. Początkowo nosiła ona wezwanie Niepokalanego Poczęcia NMP, zmienione w XVI wieku na św. Marcina. W latach 1494-1585 w ratuszu, jako najbezpieczniejszym miejscu w mieście, składowano morawskie zemské desky, czyli księgi staroczeskiego prawa.
W latach 1510-1511 przejazd w przyziemiu wieży poddany został późnogotyckiej przebudowie przeprowadzonej przez mistrza Antoníego Pilgrama, natomiast w 1577 roku doszło do podwyższenia wieży, kiedy to rada miejska zawarła umowę z mistrzem budowanym Pietrem Gabrim i kamieniarzem Antonim Silvą na dobudowanie dodatkowych czterech metrów, utworzenie dookolnej galerii i nowego hełmu.
Po okresie dobrobytu i rozbudowy w XV i XVI wieku, pierwsza połowa XVII stulecia przyniosła zniszczenia związane z wojną trzydziestoletnią. Podczas oblężenia Brna w 1645 roku ratusz został uszkodzony, a naprawy przeprowadzono dopiero w drugiej połowie XVII wieku. W ich ramach przeprowadzono także pierwsze barokowe przekształcenia wnętrz, a następnie także zewnętrznych elewacji. Budynek Starego Ratusza służył swym pierwotnym celom aż do 1935 roku, kiedy to urzędy przeniesiono do większego Nowego Ratusza. W latach 1904-1905 po raz kolejny postanowiono podwyższyć wieżę ratuszową o kolejne pięć metrów, przy czym do nowej części przełożono renesansowy ganek.
Architektura
Ratusz wzniesiono na działce usytuowanej pomiędzy dwoma największymi rynkami miejskimi: Górnym i Dolnym. Pierwotnie był to jednopiętrowy kamienny dom z czworoboczną w planie wieżą. Wejście do niego znajdowało się w dolnej sieni, która przylegała do wieży od strony południowej i z której był dostęp do przyziemia wieży. Górne pomieszczenie było dostępne z dziedzińca na którym znajdowały się zewnętrzne schody. Pierwsze piętro wieży zwieńczono krzyżowym sklepieniem z masywnymi żebrami opartymi na konsolach i służkach oraz spiętymi pośrodku zwornikiem w postaci rozety.
W latach 20-tych XV wieku do pierwotnego ratusza dostawiony został budynek z kaplicą Niepokalanego Poczęcia NMP. W trakcie kolejnych lat XV wieku i w XVI stuleciu ratusz powiększono o kolejne dobudówki i nadbudowano drugą kondygnację. W okresie od 1587 do 1588 od strony dziedzińca utworzono gotycko – renesansowe piętrowe krużganki.
Pomiędzy 1510 a 1511 rokiem austriacki budowniczy i rzeźbiarz Antonín Pilgram umieścił w przyziemiu ratuszowej wieży wspaniały późnogotycki kamienny portal. Zwieńczony on został pięcioma wysokimi sterczynami w które wpasowano figury, prawdopodobnie przedstawiające radnych miejskich, choć środkowa, kobieca postać zapewne pochodzi z XVII wieku. Ciekawostką stała się przechylona środkowa sterczyna, która według tradycji była swoistym żartem Pilgrama z powodu opóźnień w wypłacie wynagrodzenia. Portal prowadził do sklepionego kolebkowo przejazdu.
Stan obecny
Dziś pomieszczenia ratusza służą do celów biurowych, wystawienniczych i wydarzeń kulturalnych. Funkcjonuje w nich między innymi ekspozycja przybliżająca historię miasta i samego budynku, a wieża służy jako 63-metrowa platforma widokowa z panoramą na całe miasto. Ratusz otwarty jest od kwietnia do września codziennie w godzinach 09:30 – 18: 00, lecz ostatnie wejście odbywa się o godzinie 17.30.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fišera Z., Městské věže: v Čechách, na Moravě a ve Slezsku, Praha 2011.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Strona internetowa wikipedia.org, Stará radnice (Brno).