Historia
Początki obwarowań w Břeclaviu (Brzecławiu) sięgają XI wieku, kiedy to czeski książę Brzetysław I wzniósł gród nazwany jego imieniem. Chronił on przeprawy przez rzekę, był również centrum administracyjnym dla tamtejszego okręgu grodowego i jednym z ważniejszych ośrodków na terenie Moraw. W latach 20-tych XIII wieku Břeclav przypadł Konstancji, żonie króla Przemysła I Ottokara, w czasach której został przebudowany i wzmocniony. Zapewne właśnie wówczas rozpoczęła się wymiana zabudowy drewnianej na murowaną. Konstancja nie dzierżyła jednak zamku aż do śmierci, gdyż w 1237 roku wspominany jest w Brzecławiu Oldřich Korutanský, kuzyn króla Wacława I. Prawdopodobnie w wyniku konfliktu z królem Wacławem lub jego synem Przemysłem II, utracił on warownię około 1249 roku, na rzecz Viléma z Egerberku. Ten był w posiadaniu Brzecławia jeszcze w 1271 roku, a stracił go zapewne siedem lat później po bitwie pod Suchymi Krutami, w trakcie której wojska króla niemieckiego Rudolfa I Habsburga pobiły armię Przemysła II Ottokara. Břeclav przestał wówczas być siedzibą królewskich urzędników, a źródła milkną o nim aż do XIV wieku. Kolejne wiadomości pochodzą dopiero z czasów Wacława III, który nadał zamek w lenno Hartlebovi z Boskovic. W latach 30-tych XIV wieku Břeclav nieznanym sposobem wpadł w ręce austriackiego feudała, Alberta z Rauhenštejna, wroga króla Jana Luksemburskiego. Odbity przez wojska królewskie, w 1367 roku został nadany braciom z Lichtenštejna, których potomkowie dzierżyli Břeclav aż do początku XVI wieku.
Na początku wojen husyckich zamek stał się ogniwem w systemie obronnym, utrudniającym bożym bojownikom wyprawy w kierunku Austrii. W 1426 roku Husyci zdołali przejąć zamek i obsadzić go swoją załogą. Dlatego jeszcze w tym samym roku austriacki książę Albrecht z dużą armią i z księciem Piotrem, zaatakował Břeclav. Korzystne położenie zamku wśród bagien i rozlewisk rzecznych, a nawet tajne powiązania Husytów z niektórymi austriackimi feudałami utrudniały oblężenie. Aby pomóc zamkniętym w twierdzy, husycki hetman Prokop zmobilizował oddziały Sierotek i Taborytów i zmusił księcia Albrechta do odstąpienia. Następnie załoga zamku została wzmocniona, a husyci najechali Austrię. Dowódcą garnizonu był wówczas litewski kniaź Fridrich, który także dokonywał najazdów na Austrię, ale później pogodził się z cesarzem Zygmuntem. Po bitwie pod Lipanami zapewne oddał zamek, bo Břeclav znów dzierżyli panowie z Lichtenštejna.
Lichtenštejnowie zachowali lojalność wobec króla Jerzego z Podiebradów na początku wojny węgierskiej, ale po jego śmierci oddali się królowi Maciejowi Korwinowi. Podczas tych walk, ze względów bezpieczeństwa, część ludności Starego Brzecławia została przeniesiona bliżej zamku, a na wyspie na rzece Dyji lokowano Nowy Brzecław. W 1526 roku król Ludwik Jagiellończyk przekazał zamek i miasto słynnemu dyplomacie i biskupowi ołomunieckiemu Janowi Skale z Doubravky, który w 1534 roku sprzedał zamek braciom Janowi, Bartłomiejowi i Karolowi z Žerotína. Ich potomkowie około 1570 roku rozpoczęli budowę renesansowej rezydencji w miejscu dawnego, średniowiecznego zamku.
Ladislav Velen z Žerotína utracił majątek z powodu udziału w buncie z 1618 roku. Podczas wojen z Imperium Osmańskim i wojny trzydziestoletniej, Stary i Nowy Brzecław zostały niemal doszczętnie zniszczone, choć na zamku funkcjonowały jeszcze urzędy państwowe. W 1638 majątek kupił książę Karol Euzebiusz z Liechtensteinu, którego potomkom dawna warownia służyła za myśliwski pałacyk. Na początku XIX wieku został on gruntownie przebudowany w stylu „romantycznego” neogotyku.
Architektura
Gród a następnie zamek został wzniesiony na bagnistym terenie między ramionami i rozlewiskami rzeki Dyji. Od XIII wieku składał się z obwodu murów obronnych o kształcie przybliżonym do owalu, otoczonych z zewnątrz nawodnioną fosą. W zachodniej części dziedzińca wzniesiono potężną, cylindryczną wieżę o 16,8 metrach średnicy i bardzo dużej grubości murów, dochodzącej aż do 5 metrów. Jako iż zajmowała na terenie zamku centralną pozycję, a jej wewnętrzna przestrzeń osiągała 7 metrów średnicy, wieża prawdopodobnie pełniła funkcję donżonu. Dotychczas datowana była na lata 20-30-te XIII wieku, możliwe jednak iż wniesiono ją z polecenia Przemysła Ottokara II.
Obok niej, po stronie południowej usytuowano budynek palatium, prawdopodobnie z mniejszą, czworoboczną wieżą od południa (wieżyczka może być dodatkiem renesansowym). Obwarowane i także otoczone nawodnioną fosą podzamcze znajdowało się po stronie północno – wschodniej. Dostępne było po przekroczeniu drewnianych mostów przerzuconych nad odnogą rzeki.
Stan obecny
Zachowany do chwili obecnej zamek całkowicie zatracił pierwotne cechy stylistyczne, choć w renesansowo – barokowo – neogotyckiej zabudowie zapewne kryją się relikty średniowiecznego palatium. Zamek sprawia wrażenie zaniedbanego i nie przystosowanego do zwiedzania od wewnątrz.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí. Dodatky, Praha 2007.