Historia
Zamek Bouzov prawdopodobnie został wzniesiony na przełomie XIII i XIV wieku, a jego pierwszym znanym właścicielem był w latach 1317 – 1339 niejaki Búz. Kolejni posiadacze zmieniali się dość często: od połowu XIV stulecia był nim Jan z Vildenberka, którego brat Beneš w 1382 roku sprzedał warownię margrabiemu Moraw Joštovi (Jodokowi), zapewniając jednocześnie urząd burgrabiego zamkowego swemu synowi. Jodok natomiast w 1396 roku przekazał Bouzov swemu zwolennikowi Heraltovi z Kunštátu. Dopiero w rękach rodu z Kunštátu zamek pozostał prawie do końca XV wieku. W roku 1408 synowie Heralta przekazali Bouzov Bočkovi z Podiebradzkiej gałęzi swej rodziny. Możliwe, iż na zamku urodził się późniejszy król czeski Jerzy z Podiebradów, jako iż często pomieszkiwał tutaj jego ojciec Wiktoryn.
Od 1463 roku zamek dzierżył Zdenek Kostka z Postupic, lecz zmarł już pięć lat później z powodu ran odniesionych w trakcie bitwy pod Zvole. Bouzov przejął wówczas jego brat Albrecht. W 1475 roku majątek na niezbyt długi czas wrócił w ręce panów z Kunštatu. W 1494 roku Boček Kuna z Kunštatu sprzedał okoliczne dobra Hanušowi Haugvicovi z Biskupic. Był on zaufanym i doradcą króla Macieja Korwina, a następnie króla Władysław II Jagiellończyka. Za swoją wierną służbę został morawskim ziemskim hejtmanem (capitaneus terrae Moraviae), najwyższym wówczas urzędnikiem w tej części Czech. Majątek znacznie się już wówczas rozrósł, obejmując zamek i miasto Bouzov, miasto Líšnice i 27 pobliskich wiosek.
W 1547 roku Bouzov trafił do Prokopa Podstatskiego z Prusinowic, za którego rządów w 1568 roku zamek spłonął. Po śmierci Prokopa w 1572 roku jego majątek został podzielony na dwie części. Większość zamku przejął Jindřich Podstatský, mniejszą część natomiast Jetřich Podstatský. Kolejni właściciele zmieniali się często, dopiero w drugiej połowie XVII wieku František Josef z Hodic zdołał połączyć obie części majątku. Wcześniej, gdyż po 1558 roku, zamek przez pewien czas pozostawał niezamieszkany z powodu pożaru i zniszczeń jakie on wywołał. Nowy właściciel rozpoczął renowację i jednocześnie przebudowę, skutkującą tym, iż zamek zatracił funkcję obronną, a stał się wyłącznie rezydencją mieszkalną. Największe zmiany dotknęły wówczas południowego pałacu zamku górnego.
W 1696 roku Bouzov zakupił wielki mistrz krzyżacki, Franz Ludwig zu Neuburg, rozpoczynając długi, bo aż do 1939 roku, okres przynależności zamku do zakonu krzyżackiego. Pod koniec XIX wieku stał się on ulubioną rezydencją arcyksięcia austriackiego i jednocześnie wielkiego mistrza krzyżackiego, Eugeniusza Ferdynanda Habsburga. Arcyksiążę postanowił dokonać jego przebudowy w „romantycznym” neogotyckim stylu. Prace te powierzył architektowi Georgowi von Hauberisser, który drastycznie zmienił wygląd zamku. Ruiny północnego skrzydła zostały rozebrane w 1895 roku, a nowy dwupiętrowy budynek został ukończony w 1897 roku. Następnie od fundamentów wzniesiono skrzydło południowe i ponownie zbudowano okrągłą wieżę główną. Zamek wyposażono w nowoczesne meble i wyposażenie oraz w bieżącą wodę i centralne ogrzewanie.
W 1939 roku zamek został skonfiskowany przez narodowych socjalistów, którzy urządzili w nim siedzibę dywizji SS. Po drugiej wojnie światowej zabytek nie powrócił już do dawnych właścicieli, lecz został znacjonalizowany.
Architektura
Zamek z początku XIV wieku składał się z obwodu grubych, kamiennych murów obronnych, zbliżonych w planie do owalu o wymiarach 39 x 50 metrów. W ich południowej części usytuowano cylindryczną wieżę, flankującą prostą bramę po jej zachodniej stronie. Wieża miała zewnętrzną średnicę 12 metrów i mury grube na 3,5 metra. Najstarszą murowaną zabudowę mieszkalną umieszczono przy wewnętrznej ścianie północnej kurtyny muru. W przyziemiu budynek ten posiadał cztery sklepione pomieszczenia o mniej więcej podobnej wielkości. Obwarowane przedzamcze rozwinęło się po stronie południowej, zaraz naprzeciwko bramy wjazdowej do zamku. Oddzielone było od rdzenia warowni ziemnym wałem i suchą fosą, nad którą przerzucono drewniany most. Zabudowa przedzamcza początkowo była jedynie drewniana i pełniła funkcje gospodarcze.
W drugiej połowie XIV wieku, w czasach margrabiego Jodoka, wzniesiono drugi, zewnętrzny obwód obronny zamku górnego, a przedzamcze wzmocniono murowaną, czworoboczną wieżą bramną po stronie południowej. Także w początkowym okresie panowania rodu z Kunštátu zwiększono zdolności obronne zamku. W pierwszej połowie XV wieku wieżę bramną i półcylindryczne baszty otrzymał zewnętrzny mur zamku górnego. Baszty wzmocniły głównie stronę północną warowni. Kolejnym wzmocnieniem były dwie cylindryczne baszty przy południowej kurtynie podzamcza, a na koniec całą warownię otoczono dodatkowym obwodem z czterema półokrągłymi basztami i czworoboczną wieżą bramną. Baszty te rozstawiono dość nierównomiernie: jedną od strony północno – zachodniej, jedną od wschodu i dwie przy kurtynie południowej.
W miarę rozbudowy dbano także o powiększanie przestrzeni mieszkalnej na zamku. Około połowy XV stulecia wzniesiony został budynek w południowej części zamku górnego, tuż przy bramie wjazdowej, choć możliwe jest również, iż skrzydło to wzniesiono wcześniej, w czasach margrabiego Jodoka, a Zdenek Kostka z Postupic jedynie je odnowił. W 1499 roku Haugvicovie rozpoczęli budowę domu wschodniego, który połączył się ze skrzydłem północnym i główną wieżą, znacząco pomniejszając wielkość wewnętrznego dziedzińca.
Stan obecny
Widoczny dzisiaj zamek to w dużej części efekt prac z przełomu XIX i XX wieku. Oryginalne, pierwotne elementy odnaleźć można jedynie w skrzydle wschodnim oraz w obwarowaniach zewnętrznego obwodu zamku górnego i przedzamcza. Jak na czasy końca XIX wieku odbudowę starano się jednak przeprowadzić w miarę zgodnie z historyczną wiarygodnością, poszukując wzorców w innych średniowiecznych, zachowanych budowlach na terenie Czech. Zamek udostępniony jest do zwiedzania od kwietnia do końca października, w godzinach od 9.00 do 15.00/17.00 w zależności od dnia i terminu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Morava, t. II, red. Z.Fiala, Praha 1983.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.